Lìa Xa Nỗi Nhớ
Bài viết
của ông Trịnh Anh Khôi viết về nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn cảm động quá! Cho khối
tình của ông dành cho bà vợ bị Alzheimer, cứ làm tôi ứa nước mắt.
Lìa Xa Nỗi Nhớ
Trịnh Anh
Khôi
Ai đó từng nói: “Cuối cùng, cái mà chúng ta nhớ nhất,
không phải là con người, mà là kỷ niệm”. Thế nên, có lẽ điều đáng sợ nhất mà
con người phải đối diện, đó là dần dần mất đi trí nhớ. Mất trí nhớ, là mất kỷ
niệm, là ký ức bị tan dần theo ngày tháng. Mà xót xa hơn nữa, là với người ở
lại, nhớ về một người, vốn đã mất ký ức và đã đi xa, rất xa. (2)
Ông là một nhà thơ, một nhà văn, một nhạc sĩ, người đã mang
đến cho thế hệ thính giả Sài Gòn gần 50 năm trước một cách nghe nhạc hoàn toàn
mới lạ trên đài phát thanh với chương trình Nhạc Chủ Ðề. Ông là Nguyễn Đình
Toàn, người mà cố thi sĩ Du Tử Lê từng gọi là “Người tình không chân dung” của
thính giả âm nhạc.
Ông đẹp trai, tài hoa, đa tình. Những ngày tháng đó, cứ mỗi
tối Thứ Năm, trên Đài Phát thanh Sài Gòn, tiếng nói của Nguyễn Đình Toàn lại
vang lên, ru người nghe vào những ca khúc trữ tình bằng lời nói ngọt ngào, tình
tứ về những cuộc tình được ươm mầm, sinh ra, lớn lên, … rồi chết. Chết trong
bất tử, trên chính mảnh đất quê hương. Ai lại không mềm lòng, ngây ngất với
những lời tha thiết, thơm nồng hương hoa đồng nội:
“… Tình chúng ta bắt đầu như mùa Thu trở lại. Khi những
chùm hoa Thạch thảo ngát hương trên lối đi quen. Mùa Thu bắt đầu trên dòng sông
bát ngát. Mùa Thu nhuộm vàng những cánh rừng. Mùa Thu phơi áo mơ phai, chiều võ
vàng với xác hoa trên hình bướm…” .
“‘Bồ’ của ông ư? Nhiều vô số kể!” - Bạn Phượng Uyên cười
giòn khi nói về cái số Đào hoa của bố mình. Nhưng với mẹ bạn, ông là mối tình
đầu và cũng là tình cuối.
Cả cuộc đời của bà dành hết cho ông, cho con, cho sự nghiệp
sáng tác của ông. Năm tháng ông bị tù đày, bà đón hai, ba chuyến xe đò, xe lam
để vào thăm ông. Thời đó, rất nhiều người phải đi thăm thân nhân ở các trại tù
cải tạo. Mà để vào được trại Bố Lá, nơi ông bị giam, mỗi ngày chỉ có một chuyến
xe duy nhất. Một tay bà giữ chặt cái giỏ đựng thức ăn chuẩn bị cho ông, một tay
bám chặt thành xe trên chiếc xe lam luôn chật kín người, bà thậm chí có lúc chỉ
còn có thể trụ tạm một chân ở phía đuôi xe. Cứ thế mà gồng mình cho hết đoạn
đường.
Bà là chỗ dựa vững chắc cho ông từ ngày trở thành “bà
Nguyễn Đình Toàn”. Bà chu toàn trong ngoài của cuộc sống để ông thoả sức vẫy
vùng trong cõi nghệ thuật. Ở nhà, xe hư cũng bà, bóng đèn hư cũng bà… Bà hy
sinh tất cả để người nhạc sĩ của bà sống trọn với đam mê sáng tác.
Rồi, bà ngã bệnh, căn bệnh lấy đi kỷ niệm, chia lìa ký ức
của con người với nhau. Thật ra, bà đã bệnh hơn 20 năm, từ khi còn ở Việt Nam.
Cái quên (thường xuyên) của bà đôi khi làm cho ông phải cằn nhằn. Những lúc đó,
bà chỉ ngập ngừng, “em đâu có muốn quên đâu?”.
Bệnh quên quên nhớ nhớ của bà càng trở nặng khi ông bà đặt
chân đến Mỹ. Câu nói “Chào cô” bà dành cho con gái của mình trong một ngày gặp
mặt vào năm 2012 là dấu mốc bắt đầu cho chuỗi ngày dài bà bước vào đời sống vô
tư lự. Nhìn người con trai của mình đứng trước mặt, bà ngước nhìn bằng đôi mắt
lạ lẫm, rồi nói: “Sao thằng này giống con mình quá vậy?”.
Từ đó, bà trở thành “đứa trẻ” hồn nhiên trong những tháng
ngày đầy ắp những ký ức chắp nối rời rạc nhiều mảnh ghép quá khứ. Hình như bà
vẫn cảm nhận được sự quên - nhớ vô vọng của mình, hoặc cũng vì bà không còn
nhận ra một người thân quen nào nữa, nên mỗi khi có khách đến thăm nhà, bà lặng
lẽ ẩn mình không xuất hiện.
Nhưng bà quên gì thì quên, bà không bao giờ quên nhạc
Nguyễn Đình Toàn. Có những ngày vui, bà luôn miệng huýt sáo những bài nhạc của
ông. Âm thanh vang lên từ trong tiềm thức của bà. Đó là một khung trời riêng
của bà mà không sức mạnh bệnh tật nào có thể bước vào, chiếm đoạt.
Từ ngày biết bệnh của bà trở nặng, ông không cằn nhằn như
khi còn ở Việt Nam nữa. Từ chỗ trú riêng cho mình một cõi, ông bước vào việc
gánh vác tất cả chuyện trong nhà, một cách rất tự nhiên. Ông từ chối những cuộc
gặp gỡ bạn bè ở quán cà-phê bằng câu nói: “Thôi, đến nhà anh pha cho uống. Anh
không bỏ chị ở nhà được”.
Ngày xưa, khi ông bước đến bàn ăn, cơm canh nóng đã có sẵn
do bà chuẩn bị. Ngày nay, ông xới từng chén cơm cho bà, để bên cạnh đó tấm khăn
giấy, đôi đũa, ly nước, và cả cây tăm, rồi đưa bà ngồi vào ghế. Ông ngồi bên
cạnh, dùng cơm và nói với bà đủ chuyện, không cần biết bà có nghe, có hiểu hay
không.
Đêm nhạc chủ đề Một Ngày Sau Chiến Tranh vinh danh dòng
nhạc Nguyễn Đình Toàn diễn ra tại Westminster, California ngày 13 tháng 4 năm
2019, không thể thiếu hình bóng của người phụ nữ đời ông. Bà lặng lẽ, vô hồn
ngồi trên chiếc xe lăn bên cạnh ông. Có thể bà không hiểu vì sao đêm đó lại
đông người như thế? Vì sao ánh đèn chói chang như thế? Và cũng không hiểu trên
sân khấu kia đang nói về điều gì mà người ta vỗ tay vang rền như thế? Bà lơ
đãng đưa mắt nhìn vào không gian ấy, thỉnh thoảng lại đòi về, và nói những điều
gì đó chắc chỉ có bà mới hiểu. Vậy mà mỗi khi một ca khúc của ông vang lên, bà
hướng về sân khấu, vẫn ánh mắt đó, nhưng sáng hơn, vui hơn.
Ngày bà ra đi trong bệnh viện, ông không hay biết. Gia đình
chưa dám cho ông hay. Cho đến mãi tận chiều hôm sau, được tin, ông bình tĩnh
đến lạ lùng.
Chiều hôm ấy, ông ngồi lặng lẽ trước bàn thờ chưa kịp làm
di ảnh của vợ, mắt nhìn vào khoảng không với những làn khói hương váng vất.
Nhân dáng gầy gò của ông như viết lên hai chữ CÔ ĐỘC giữa không gian nhỏ còn
vương đầy hơi ấm của bà.
Vì bà ra đi quá đột ngột, chưa kịp làm di ảnh, ông lục tìm
được mấy tấm hình cũ: “Mẹ của con có mấy tấm hình đẹp lắm. Mẹ của con đẹp như
hoa hậu”. Rồi ông bật khóc. Hình như rất hiếm khi ông khóc trong đời. Những
ngày tháng tù đày khổ ải, ông không khóc. Những ngày tháng sau 1975 bị tước đi
quyền tự do sáng tác của người nghệ sĩ, ông không khóc. Những ngày tháng phải
viết lời nhạc, câu thơ bằng cây bút chì vụn trong ngục tù, rồi xoá nhanh, ông
không khóc. Ngày bước chân xuống tàu rời quê hương, mang theo nỗi sợ hãi khôn
cùng vì đối diện với sương đêm và nỗi chết, ông cũng không khóc. Ông chỉ âm
thầm tự nói:
“Mai tôi đi, tôi đi vào sương đêm/ Sương rất độc, tẩm vào
người nỗi chết/ Quê hương ta sống chia giòng vĩnh biệt/ Chảy về đâu những nước
mắt đưa tin…” (Mai Tôi Đi – Nguyễn Đình Toàn)
Nhưng hôm nay, khi một mình đối diện mình, trong ngôi nhà
không còn bà bên cạnh, ông đã khóc. Ông khóc mà không biết mình khóc, như Phạm
Thái tráng sĩ từng tự hỏi lòng:
“Này Tiêu Sơn chuông chùa nào nín lặng,/ Hãy chiêu hồn cho
đội mộ nàng lên./ Nàng chết rồi ư?/ Ta khóc rồi ư?” (Khúc Ca Phạm Thái – Nguyễn
Đình Toàn)
Cả cuộc đời, ông có việc đi đâu thì đi, gặp gỡ bạn bè bao
lâu cũng được, nhưng về nhà thì phải có bà. Nếu không, ông bứt rứt, khó chịu,
tựa như “người không có chỗ trú thân. Tách rời ra khỏi quê hương, từ bỏ quê
hương thật của mình thì chỗ khác không thể nào thay thế được đâu” – Ông đã nói
như thế. Giờ đây, câu mà ông hay nói nhất với những người con của mình là: “Bây
giờ nhìn đâu cũng thấy mẹ của con”.
Hơn 20 năm qua, bà không còn có thể trò chuyện, đáp lời
những câu chuyện ông kể, nhưng bà đã là một “quê hương thu nhỏ” của ông, như
cách ông từng định nghĩa về tình yêu: “Tình yêu giữa người đàn ông và đàn bà,
thu nhỏ là tình yêu, nhưng phóng lớn lên nó là tình hoài hương”. Ngày ông phải
xuống tàu lìa bỏ quê hương, ông kể rằng “có cảm tưởng như mình đứng không vững
nữa, mình chênh vênh trên một cái gì đó”, và tự nhủ: “Từ đó trở đi chắc là mình
đứng không vững nữa, quả thật là như vậy”.
Rồi khi bà đi xa. Thêm một lần nữa, ông phải lìa xa “quê
hương” của mình.
No comments:
Post a Comment