NGÔI ĐỀN TÌNH YÊU TAJ MAHAL, ẤN ĐỘ (TRẦN NGUYÊN THẮNG)

Ngôi đền tình yêu Taj Mahal, Ấn Độ

Trần Nguyên Thắng

 

Chỉ mới vài năm chưa trở lại với New Delhi, vậy mà thành phố này đã thay da đổi thịt khá nhiều. New Delhi nay đã đẹp hơn trước, những hàng cây xanh không còn bám bụi nên xanh tươi hẳn lên. Phần lớn các công trình xây dựng sửa sang thành phố đã hoàn tất nên nhiều điểm trong thành phố khá hơn xưa rất nhiều. Ngạc nhiên nhất là con đường Highway lớn nối liền New Delhi-Arga, thành phố của ngôi đền tình yêu Taj Mahal, không còn là con đường nhỏ tắc nghẽn và đầy bụi bậm. Bây giờ chỉ cần hơn 3 giờ lái xe từ New Delhi là du khách đến Arga, thành phố du lịch có nhiều điểm nổi tiếng của Ấn Độ.

Arga nằm về phía nam và cách Delhi chừng 200km. Đây là thành phố có ba di tích kiến trúc văn hóa được UNESCO công nhận, trong số đó “ngôi đền tình yêu Taj Mahal” là một. Có lẽ nhờ vào kiến trúc “đặc biệt“ của ngôi đền này mà người đời sau đã cho thành phố Arga một biệt danh lạ lùng “Arga, Dream In Marble/Arga, Giấc Mơ Cẩm Thạch.” Tại sao thành phố này lại có biệt danh “Giấc Mơ Cẩm Thạch”?

Trở về quá khứ, lịch sử Ấn Độ thay đổi từ một triều đại cũ chuyển sang đế chế Mughal vào thế kỷ 16. Đây là một đế chế khởi đầu với vị vua Babur từ năm 1526, nhưng phải đợi đến 30 năm sau (1556) thì đế chế Mughal mới trổi dậy thành một đế quốc hùng cường dưới thời vua Akbar, một vị vua trí tuệ và thông minh đã có công lớn đưa đế chế Mughal lên vị trí “đế quốc Mughal vĩ đại.” Những kiến trúc thành quách, cung điện, đền đài trong ba triều đại vua Akbar-Jahangir (con Akbar) – Shah Jahan (cháu nội Akbar) đã trở thành những kiến trúc nổi tiếng bất tử. Ngày nay, phần lớn tất cả các điểm kiến trúc này đều trở thành các di tích lịch sử của Ấn Độ được UNESCO công nhận. Nổi bật nhất trong các kiến trúc đó phải nói đến lăng tẩm Taj Mahal, một lăng tẩm không chỉ bất tử với kiến trúc của nó mà còn bất tử với những câu chuyện tình yêu và hiếu tử của đế quốc Mughal.

 

Cổng vào chính Main Gate Đền Taj Mahal. (Hình: ATNT Tours & Travel)

Shah Jahan lên nối ngôi năm 1628, ông thừa hưởng gia sản của một đế quốc thịnh vượng giàu có do cha ông để lại. Công lớn nhất của ông là đã thống nhất được lục địa Ấn Độ thời bấy giờ. Vua Shah Jahan có năng khiếu về nghệ thuật và đặc biệt về kiến trúc mà người đời sau được thưởng lãm nét nghệ thuật kiến trúc có một không hai trên thế giới của ông. Đó chính là hình ảnh lăng tẩm Taj Mahal, một trong những ngôi đền được xây dựng bằng đá “cẩm thạch” đẹp nhất thế giới từ thế kỷ 17 còn hiện hữu cho đến ngày nay.

Khi còn là thái tử, Shah Jahan đã thầm yêu một nàng công chúa mang dòng máu Ba Tư (Persian) tên là Mumtaz Mahal. Họ yêu nhau say đắm, Mumtaz Mahal luôn luôn bên cạnh nhà vua Shah Jahan trong mọi hoàn cảnh kể cả những lúc hiểm nguy. Bà đã cho ông tất cả 13 người con, nhưng chẳng may lúc sinh đứa con thứ 14 cho Shah Jahan thì bà ngã bệnh, điều trối trăn của bà trước khi mất là ao ước Hoàng Đế Shah Jahan xây cho bà một ngôi đền “mà không có bất cứ ngôi đền nào của đế quốc Mughal có thể so sánh được” bên trên phần mộ bà. Ngôi đền Taj Mahal được ra đời nhờ vào niềm ao ước của nàng công chúa Ba Tư. Ao ước của các bà hoàng ngày xưa cũng như ngày nay đều thật là nhỏ bé, nhưng những mơ ước của các bà hoàng công chúa nhiều khi làm điêu đứng cả một quốc gia. Làm theo lời trối trăn của Mumtaz Mahal, nhà vua Shah Jahan đã vô tình đào hố chôn cả đế quốc Mughal sau này.

Như đã nói, Shah Jahan không phải chỉ là hoàng đế mà ông còn là một nghệ nhân kiến trúc có óc thẩm mỹ. Ông đã cho xây đền Taj Mahal để tưởng nhớ người vợ thương yêu, ngôi đền được xây dựng bên con sông Yamuna uốn khúc tạo thành một không gian hết sức tuyệt đẹp. Kiến trúc đền khởi công từ năm 1630 và xây dựng liên tục trong suốt 22 năm, đến năm 1653 mới hoàn thành. Đền Taj Mahal là một kiến trúc tổng hợp nghệ thuật Ấn Độ-Ba Tư, phần bên ngoài đền ảnh hưởng theo kiểu kiến trúc Ba Tư, còn bên trong thì mang dáng dấp kiến trúc Ấn Độ (cho dù Shah Jahan đã cải theo Hồi Giáo nhưng ông vẫn bị ảnh hưởng Hindu nhiều). Chung quanh đền là bốn tháp minar bằng “cẩm thạch trắng,” dựa theo kiến trúc Hồi Giáo cao vút dựng ở bốn góc đền tạo thành một hình ảnh cân xứng rất đẹp.

 

Hoàng Hậu Mumtaz Mahal và Hoàng Đế Shah Jahan. (Hình: ATNT Tours & Travel)

Người ta ước lượng có khoảng 20,000 nhân lực, bao gồm nhân công và nghệ nhân, để hoàn thành ngôi đền “giấc mơ cẩm thạch Taj Mahal.” Có đến Arga nhìn tận mắt những người nghệ nhân cắt xén tường miếng đá cẩm thạch, lọc lựa từng lát đá cẩm thạch màu để xếp thành hình ảnh những đóa hoa và các hoa văn để lát trên từng viên đá cẩm thạch. Có dịp đứng thưởng ngoạn nhìn những tảng đá cẩm thạch trắng toát chồng chất lên nhau theo một mô hình đã định trước như quần thể mái vòm và cổng của đền, các nghệ thuật hoa văn lẫn các bông hoa bằng các miếng cẩm thạch màu sắc trên bốn bức tường đền. Du khách không khỏi kinh ngạc trước một công trình kiến trúc Taj Mahal vĩ đại và hết sức chi tiết tỉ mỉ vào từng phiến đá.

Điểm tuyệt mỹ nhất của Taj Mahal không phải chỉ là phần kiến trúc cẩm thạch mà là phần “không gian màu sắc cẩm thạch” biến đổi tùy theo ánh sáng mặt trời và mặt trăng. Màu sắc đền Taj Mahal thay đổi theo từng giờ, buổi sáng ánh sáng mặt trời lên chiếu vào phía Đông của đền tạo ra sự chuyển đổi ánh sáng trên mái vòm từ màu trắng thanh dần dần chuyển sang màu vàng nắng. Đến trưa thì mặt trời đứng bóng trên đỉnh vòm, nắng vàng làm rực nắng cả mái vòm. Hoàng hôn về, mặt trời ngả về phía Tây tạo cho mái vòm chuyển từ màu vàng-nắng dần sang vàng-hồng trước khi mặt trời tắt nắng.

Nếu bạn muốn thưởng ngoạn hết vẻ đẹp của ngôi đền Taj Mahal, bạn phải cố gắng dành ra trọn một ngày có ánh nắng mặt trời thì mới thưởng thức hết nét tuyệt mỹ của Taj Mahal. Nhưng chưa hết, “ngắm ánh trăng trên Taj Mahal” cũng là một vẻ đẹp khác mà đã được nhiều người nói đến. Tôi chưa đến Taj Mahal đúng vào dịp trăng rằm, nên vẫn chưa có thể viết về cảm nhận của riêng mình khi thưởng ngoạn ánh trăng trên đền Taj Mahal.

Có lẽ nhờ vào kiến trúc cẩm thạch của ngôi đền mà người đời sau đã cho thành phố Arga một biệt hiệu là “thành phố giấc mơ cẩm thạch.” Shah Jahan đã không quản ngại tốn kém, đã đem cả gia-tài-đế-quốc của ông để biến niềm “ao ước” của người ông yêu thương thành hiện thực. Ông đã làm cho “toàn phụ nữ thế giới trên trái đất này” đốt đuốc đi tìm một người đàn ông hào phóng như ông trong tình yêu. Còn giới đàn ông trên trái đất này thì “khổ sở” về  cách chung tình của ông. Làm sao ai cũng có thể biểu hiện như ông được! Chỉ cần quí vị phái nữ đem công trình “ngôi đền tình yêu” của vua Shah Jahan ra so sánh là phái mày râu ai cũng toát mồ hôi!

Bước vào trong ngôi-đền cẩm-thạch, du khách nhận thấy bên trong lăng tẩm không có vẻ to lớn như phần bên ngoài. Chính giữa là hai ngôi mộ nổi cũng bằng cẩm thạch nằm trong một vòng hàng rào cẩm thạch. Các cửa sổ chung quanh mộ được thiết kế cố ý tạo cho một phần ánh sáng chiếu vào vừa đủ như để hoàng đế Shah Jahan và hoàng hậu Mumtaz Mahal yên tĩnh cho một giấc ngủ dài. Ngôi mộ nhỏ là mộ hoàng hậu Mumtaz Mahal và một ngôi lớn hơn dành cho hoàng đế Shah Jahan. Nhưng phải ngưỡng mộ ông vì ông đã giữ đúng lời trối trăn của người ông yêu quí, xây một ngôi đền cho Công Chúa Mumtaz Mahal mà không có bất cứ một ngôi đền nào trên thế giới này có thể so sánh được.

 

Không gian hoàng hôn Taj Mahal. (Hình: ATNT Tours & Travel)

Trong tình yêu thì Hoàng Đế Shah Jahan đã làm những điều hào phóng và “rất đẹp” với Mumtaz Mahal. Nhưng trong chính trị thì ông đã vô cùng bất nhẫn với dân, bắt dân phải gánh chịu nhiều thứ thuế và lao dịch vào những công trình kiến trúc của ông (không phải chỉ có kiến trúc đền Taj Mahal mà còn nhiều thành quách khác). Khi ông ngã bệnh, các con ông tranh giành ngôi vua, chém giết lẫn nhau. Năm 1658, Aurangzeb (người con thứ tư của ông) đoạt ngôi vua và giam ông trong thành lũy Arga Red Fort, chỉ cách xa đền Taj Mahal vài cây số đường chim bay. Trong ngục tù, mỗi ngày qua khung cửa sổ nhà, ông dõi mắt nhìn hướng về ngôi đền Taj Mahal nơi cuối khúc rẽ của sông Yamuna, không biết ông đã suy tư gì trong đầu trong hoàn cảnh ngục tù! Ông nghĩ về Hoàng Hậu Mumtaz Mahal hay ông nghĩ về công trình đền Taj Mahal của ông? Hay ông căm thù oán hận đứa con nghịch tử soán ngôi và giam cầm ông? Thật tội nghiệp cho một hoàng đế lúc sa cơ. Nhưng có bao giờ ông có một chút từ tâm nghĩ về những người dân khốn khổ của ông không!

Tôi cũng có dịp đến thăm nơi ngục tù giam giữ ông. Tôi cũng đứng ngay bên những khung cửa sổ mà có lẽ Shah Jahan đã từng đứng. ôi cũng dõi mắt hướng về ngôi đền Taj Mahal mà lòng cảm thấy ngậm ngùi thương cảm cho thân phận cuối đời của ông. Ông mất lúc ông 74 tuổi sau tám năm bị đứa con nghịch tử giam cầm, kể ra tuổi ông cũng khá thọ cho vua chúa thời ấy.

Ngôi đền lăng tẩm Taj Mahal không phải chỉ có kiến trúc “Giấc Mơ Cẩm Thạch.” Ngoài ra, một kiến trúc quần thể khác như kiến trúc Ornamental Pool, Vườn, cổng Main Gate trước đền, đền thờ Mosque bên phía tây Taj Mahal. Những kiến trúc này tạo thêm phần thanh nhã tạo cho du khách cảm thấy nhẹ nhàng khi đến du ngoạn Taj Mahal.

Thành phố Arga ngoài “Giấc Mơ Cẩm Thạch” đền Taj Mahal còn có thành lũy Arga Red Fort và Fatehpur Sikri là những thắng cảnh kỳ quan nổi tiếng khác của UNESCO. Riêng ngôi đền tình yêu bất tử Taj Mahal được chọn là một trong bảy kỳ quan mới của thế giới hiện tại. (Trần Nguyên Thắng)