MÀNẢNHLỚN: https://www.youtube.com/embed/7zxx1y0mf-0?si=-mM3pbsh0vhfqQUV
MÀN ẢNH NHỎ: Vườn Xưa (Phạm Anh Dũng-Tế Hanh) Quỳnh Lan & Hoàng
Quân (Hoàng Khai Nhan video)
VƯỜN XƯA
(Tế Hanh)
Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh
Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc
Hai ta ở hai đầu công tác
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?
Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa
Như mặt trăng mặt trời cách trở
Như sao hôm sao mai không cùng ở
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?
Hai ta như sen mùa hạ cúc mùa thu
Như tháng mười hồng tháng năm nhãn
Em theo chim đi về tháng tám
Anh theo chim cùng với tháng ba qua
Một ngày xuân em trở lại nhà
Nghe mẹ nói anh có về anh hái ổi
Em nhìn lên vòm cây gió thổi
Lá như môi thì thầm gọi anh về
Lần sau anh trở lại một ngày hè
Nghe mẹ nói em có về bên giếng giặt
Anh nhìn giếng giếng sâu trong vắt
Nước như gương soi lẻ bóng hình anh!
Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh
Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc
Hai ta ở hai đầu công tác
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?
***
BÌNH BÀI THƠ VƯỜN XƯA
Trước sau bài thơ vận dụng triệt để cách diễn đạt đối lập.
Đối lập từ các cặp thơ rồi đối lập ngay trong một câu thơ. Ngay khổ thơ đầu:
"Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh/ Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc/ Hai
ta ở hai đầu công tác/ Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?" Cây ngày càng
xanh tóc mẹ ngày càng bạc là quy luật nhưng có gì xa xót bởi tiếp theo là cặp
đối lập nội tại: hai ta ở hai đầu công tác và khó có cơ hội cùng về. Vườn xưa
và mẹ có gì thân thương hơn đáng cùng gửi hồn về một đằng là kỷ niệm êm đềm một
đằng hẳn sẽ buồn thương khi khó tròn sự yêu chăm dành cho mẹ?
Và trên cái nền đối lập này bài thơ triển khai nhiều chi
tiết thơ hình ảnh thơ cụ thể hơn. Và nghệ thuật đối lập tha hồ lựa chọn những
so sánh hay liên tưởng từ vô vàn những trái ngược nhau trong tự nhiên. Chuyện
hai ta chung cùng về khó như ngày nắng tránh ngày mưa như mặt trăng mặt trời
như sao hôm sao mai như sen mùa hạ cúc mùa thu... quá nhiều những trắc trở cùng
ùa vào chuyện hai người khiến bất kỳ ai nghe kể cũng hiểu rằng như không thể.
Có một trùng hợp buồn: cả hai cùng theo chim về nhưng là hai loài chim thiên di
khác nhau khác mùa " Em theo chim đi về tháng tám/ Anh theo chim cùng với
tháng ba qua".
Chưa dừng lại cuộc về theo chuyện đuổi bắt trốn tìm vì
nghịch cảnh bài thơ tiếp tục cứa sâu hơn nỗi buồn man mác khi mô tả từng người
về với vườn xưa và mẹ. Nhất định rồi chỉ có mẹ nói lại mới biết anh có về hái
ổi em có về bên giếng giặt. Và chỉ có nỗi buồn lặng của từng người dù luôn nhớ
về nhau. Người nữ ngó gió trên vòm cây nghe tiếng thầm thì gọi anh về còn người
nam nhìn xuống giếng trong mà thấy nước như gương soi lẻ bóng hình anh. Ở đây
có cái tinh tế khi diễn tả tâm trạng hai người. Cùng khao khát được gặp nhau
nhưng người nữ mềm lòng mơ tiếng lá ước ao người nam đối diện với bóng mình đơn
lẻ dưới mặt giếng trong khắc nghiệt hơn. Tiếng thầm thì ước ao không cứa hồn
bằng mình với bóng mình.
Bài thơ khép lại bằng khổ thơ đầu và cũng bằng dấu hỏi có
bao giờ. Không ai có lỗi trong chuyện này cả các đối tượng trực tiếp hay gián
tiếp. Bối cảnh cách ngăn chỉ tôn vinh một tình yêu đẹp và buồn như muôn thuở vì
quá ít cơ hội tiếng buồn rơi vào hồn như tiếng thở dài. Chuyện ngoài ý muốn
không phải một khía cạnh của lòng chung thủy cũng không lặp nỗi buồn ngâu mà là
nỗi buồn có tính thi sĩ trong mẫn cảm về tình yêu đôi lứa của nhà thơ Tế Hanh.
Không ai muốn chia lìa xa cách nhưng bài thơ không bi lụy vì cái vẻ buồn man
mác. Và đẹp. Đây cũng là cái tạng thơ ông cái mạnh của thơ ông những bài thơ
trữ tình tự sự kiểu "Nhớ con sông quê hương" "Làng tôi"...
Lê Hoàng Lương
No comments:
Post a Comment