ĐỌC
LÊ KHẮC THANH HOÀI
Chuyện
một người đàn bà.. năm con.
KỂ CHUYỆN
TÌNH NHÀ THƠ TRIẾT GIA PHẠM CÔNG THIỆN (1941-2011)
TS
PHẠM TRỌNG CHÁNH
Nhà thơ triết gia Phạm Công Thiện qua đời năm 2011 tại Houston, nhưng chuyện kể,
các bài viết về anh đã nhiều lầm lạc : Người viết : anh bỏ áo tu hành
lấy cô vợ người Pháp, theo Thiên Chúa Giáo, kẻ khác viết : anh không hề có một mảnh bằng kể cả bằng tú
tài mà dạy Triết Học Viện Đại học
Sorbonne, mười lăm tuổi anh đọc và viết hàng chục ngôn ngữ, mười lăm tuổi anh dạy trung học, hai mươi tuổi anh là khoa trưởng
khoa Khoa Học Nhân Văn, Đại Học Vạn Hạnh Sài Gòn, anh là triết gia không cần học
một ai ? Dạy Triết học tại một Đại Học Pháp mà không cần một văn bằng
nào ?
Đâu là sự thật, đâu là huyền thoại ?
Được chị Lê Khắc Thanh Hoài tặng cho quyển
tiểu thuyết đầu tiên của chị : Chuyện một
người đàn bà năm con, tôi đọc say
mê, với lối văn giản dị trong sáng tôi đọc một mạch, tôi không ngờ chị viết hay
và hấp dẫn như thế về cuộc đời khổ đau gian truân của chị với một thi nhân, triết
gia mà thời niên thiếu tôi đã từng say mê tác giả : Ý thức mới trong văn nghệ và triết học , Phạm Công Thiện.
Sách trang bìa hình tháp Eiffel Paris, nơi xảy ra câu chuyện và bức chân
dung chị Lê Khắc Thanh Hoài ký tên Phạm Công Thiện vẽ, ngày anh tỏ tình cùng chị,
chị không dấu tên người bạn đời. Người đàn bà có năm con cùng triết gia, nhà
thơ Phạm Công Thiện (1941-2011) kể lại cuộc đời mình dẫn nhập bằng cuộc đối thoại
với cháu ngoại, mừng sinh nhật bà, trao
phong bì : một bài thơ bằng tiếng Pháp
và lì xì : 10 Euro cho bà, vì thấy bà ngoại nghèo quá thật
là dễ thương, ngộ nghĩnh và cảm động. Từ đó chị kể lại cuộc đời mình qua 13 năm sống chung. Thời gian mà anh sang Pháp
năm 1970, từ bỏ áo nhà tu Thích Nguyên Tánh và sau
năm 1985 anh sang Mỹ cư ngụ tại Los Angeles và qua đời tại Houston..
Tuổi học sinh Trung học, tôi say mê khi
đọc Phạm Công Thiện, tôi biết về thơ Appolinaire, Rimbaud, Pierre Emmanuel..về
các triết gia mới Tây Phương qua anh.
Bây giờ thì tôi viết về anh qua truyện kể
của chị Thanh Hoài, nhìn anh qua những Vidéo các buổi nói chuyện của anh. Tôi
muốn tìm hiểu cuộc đời Hiện tượng Phạm
Công Thiện, một thời làm mưa làm gió tại Miền Nam những năm 1966-1970. Và dư âm
những mưa gió ấy tại Hải ngoại từ 1970 đến năm 2011. Tôi
muốn hiểu Phạm Công Thiện là ai ? anh là một thiên tài thần đồng, hay một một Trạng Quỳnh của một thời ?.
Những kiến thức anh lấy từ đâu ? nguyên do gì anh đã mê hoặc cả một thế hệ tuổi trẻ miền Nam trong thời điểm
đó. Đâu là sự thật của đời anh, đâu là huyền thoại do anh và mọi người thêu dệt.
Những người Phạm Công Thiện quen biết
tôi đều có dịp gặp gỡ : từ
chùa Hải Đức Nha Trang, đến Paris, đến Viện Đại Học Vạn Hạnh : Họa sĩ Vĩnh
Ấn, nhà thơ Thi Vũ Võ Văn Ái, nhà thơ Nhị Tay Ngàn đến Hoà thượng Minh Châu Viện
Trưởng Viện Đại Học Vạn Hạnh, Thiền sư Nhất Hạnh, chị Thanh Hoài người bạn đời
từng chung sống với anh 13 năm, và có 5
con với anh.
Chị Thanh Hoài sinh năm 1950 tại Huế,
con một vị bác sĩ nổi tiếng tại Huế trong Phong Trào tranh đấu Phật Giáo miền Trung, năm 1963 từng bị tù dưới chế độ Ngô Đình. Năm 1969 chị học Triết
học Đông Phương tại Viện Đại Học Vạn Hạnh. Năm 1970 chị lên đường sang Bruxelles du học. Gặp
và kết hôn với Phạm Công Thiện tại
Paris. Chị Thanh Hoài còn là một nhạc sĩ đàn dương cầm, tốt nghiệp Trường Quốc
Gia Âm Nhạc Huế, tác giả nhiều CD, và hàng trăm nhạc phẩm.
Trước nhất Phạm Công Thiện là một nhà thơ : tập ‘Ngày
sinh của rắn’ in năm 1988, có những bài thơ đẹp, và lạ lùng :
VI : Tôi chấp
chới/ đắng giọng/ giữa tháng ngày mơ mộng, nốt ruồi của hương/ hay nốt ruồi của
rigvêda/ tôi mửa máu đen/ tôi mửa đêm paris/ tôi giao cấu mặt trời sinh ra mặt
trăng/ tôi thủ dâm thượng đế sinh ra loài người/ cho quế hương nằm ở nhà thương
điên trí nhớ/ mặt trời có thai/mặt trời có thai/ sinh cho tôi một đứa con trai
mù mắt.
VIII : Mười
năm qua gió thổi đồi tây/ tôi long đong theo bóng chim gầy/ một sớm em về ru giấc
ngủ/bông trời bay trắng cả rừng cây/ gió thổi đồi tây hay đồi đông/ hiu hắt quê
hương bến cỏ hồng/trong mơ em vẫn còn bên cửa/ tôi đứng bên đồi mây trổ
bông/gió thổi đồi thu qua đồi thông/mùa hạ ly hương nước ngược dòng/tôi đau
trong tiếng gà xơ xác/một sớm bông hồng nở cửa đông.
Anh nổi tiếng thần đồng, 15 tuổi đã công
tác viết bài cho tạp chí Bách Khoa, một tạp chí nổi tiếng giới trí thức miền
Nam thời bấy giờ, anh thông thạo 5, 6 ngoại ngữ, một quyển sách anh được Nguyễn
Hiến Lê giới thiệu. Nguyễn Hiến Lê là một học giả tự học viết khoảng 60 quyển
sách từ sách : Tự học làm người, Rèn luyện nhân cách, đến Triết Học Trung
Hoa. Một kiến thức đáng kính phục. Có lẽ Phạm Công Thiện đã học phương pháp tự
học và làm việc của học giả Nguyễn Hiến
Lê. Muốn học một ngôn ngữ, học bằng cách dịch quyển sách mình ưa thích, mỗi ngày đều đặn, chỉnh
tề, ngồi vào bàn viết.. lúc đầu khó khăn, sau thành thói quen viết dễ dàng
nhanh chóng. Tôi hiểu anh không nói ngoa, anh đã viết 20 quyển sách thời niên
thiếu và đốt đi. Đó là cách tập luyện viết sách, đọc một quyển sách mình mô phỏng
theo, viết một quyển tương tự, ban đầu mình chịu ảnh hưởng nhiều từ từ mình tạo
ra một phong cách riêng, tiến đến một sáng tạo hoàn toàn.
Anh giỏi tiếng Pháp anh có tài dịch thơ lưu loát và quyến
rũ, anh đọc các triết gia Tây Phương và các Thiền sư Phật Giáo và diễn tả lại gọn
gàng dễ hiểu. Anh đáp ứng được nhu cầu giới trẻ đương thời đang muốn mở
ra tiếp xúc với Tây Phương, nhưng không đủ vốn liếng ngôn ngữ để đọc trực tiếp
bằng tiếng Pháp, tiếng Anh. Kiến thức văn chương Tây Phương từ sau cuộc tiếp
xúc với Văn chương lãng mạn thời Thơ Mới với Baudelaire, Edgar Poe.. Các Triết
gia Hiện Sinh, hiện đại như thế
nào ? Anh đáp ứng được một nhu cầu muốn tìm hiểu của đương thời. Thuở còn
học sinh Trung Học tại Phan Thiết, tôi và anh Nguyễn Bắc Sơn, nhà thơ thường gặp
nhau bàn về những điều Phạm Công Thiện viết. Trong không khí ngột ngạt của chiến
tranh Việt Nam, thân phận thanh niên rồi sẽ đi lính, rồi sẽ chết trên chiến trường
như bao bạn bè. Trong không khí thành thị miền Nam thời đó, thanh niên cần một
lối thoát ra khỏi không gian tù túng, mơ ước một chân trời khác , đọc được Phạm
Công Thiện hay Bùi Giáng tên tuổi các triết gia Hy Lạp, triết gia bên Tây tên tuổi nghe mù mờ, có người tóm lược giảng
giải nên lấy làm thích thú. Lâu lâu lại
khen chữ nghĩa, tâng bốc văn hóa Việt
Nam, làm hừng chí tự ti dân tộc. Phạm Công Thiện nổi
danh trên mảnh đất trống tư tưởng đó.
Phạm Công Thiện là một người quyến rũ, có sức thôi miên người
đối thoại. Chị Thanh Hoài viết tr 167:
« Gặp Chàng
là gặp người bằng xương bằng thịt, không phải là người trong văn chương tiểu
thuyết. Chàng rất chân thật, không giả dối kệch cởm. Chàng phản ảnh đúng những gì Chàng viết. Thẳng
thắng. Táo bạo. Nẩy lửa. Sức hút dữ dội. Quyến rũ lạ lùng. Người đối diện chỉ
còn biết buông xuôi và.. trôi theo bấp bênh cùng Chàng !
Phải rồi !
Bấp bênh và.. vô định ! Tự dưng nàng linh cảm mãnh liệt điều đó. Đến với
chàng là chấp nhận bấp bênh và vô định. Không chờ đợi, không đòi hỏi. Vô điều
kiện. Là quăng bỏ quá khứ và tương lai.
Là phiêu lưu không cần địa bàn định hướng. Chỉ có một chiếc kim chỉ nam là tấm
lòng, là con tim, là sự thành thật. Đó mới là kho tàng vô giá. »
Thời tôi và chị Thanh Hoài đi du học, số
nam sinh viên luôn luôn đông hơn nữ, tỷ lệ có thể đến 1/20. Được một cô sinh
viên du học xinh đẹp mới qua là có ít nhất hàng tá chàng trai Việt chạy
theo. Các gia đình thượng lưu trong xã hội Việt Nam thời bấy giờ, gửi con gái
đi du học với niềm hy vọng : nếu nó học không xong cũng hy vọng có được tấm
chồng trí thức, bác sĩ, kỹ sư, tương lai bảo đảm. Con gái nếu không thành công,
thì có con rể vinh hiển cũng được nơi nương tựa yên ổn. Chị
Thanh Hoài đã từ chối bao kỹ sư, bác sĩ đến với chị để nghe tiếng gọi của trái
tim yêu một thi sĩ, một triết gia, âu cũng là một sự lựa chọn cho cuộc đời gian
truân của chị.
Phạm Công Thiện là ai ? anh được
đào tạo từ đâu ? hay anh là một thiên tài, đã học từ bao nhiêu kiếp trước,
nay sinh ra đã trở thành một triết gia không cần học ai. ?
Theo tiểu sử anh sinh ra từ một gia đình
theo đạo Công Giáo, anh theo học một trường tư thục Công giáo dạy bằng tiếng
Pháp, anh được cha mẹ mướn người dạy kèm
học tại tư gia, nhưng năm 1963, anh ra Nha Trang quen biết với nhà thơ Quách Tấn.
Quách Tấn đưa anh đi thăm viếng chùa Hải Đức, nơi đây
anh tập thiền và quy y pháp danh Nguyên
Tánh với Thầy Trí Thủ, một vị cao tăng Phật Giáo.
Phạm Công Thiện không viết hồi ký nên không rõ anh có bằng Tú Tài II hay không, nhưng giỏi sinh ngữ như
anh việc thi thí sinh tự do, lấy bằng Tú
Tài toàn phần không phải là chuyện khó,
rất nhiều học sinh học trường Pháp, thi
thí sinh tự do lấy bằng Tú Tài II
Ban Sinh Ngữ Văn Chương trường Việt thật dễ dàng. Học sinh trường Pháp thi môn Anh Văn, Pháp Văn kỳ thi Tú Tài Việt được 18, 20 dễ dàng, các môn Triết
Học, Sử Địa chỉ cần học một lượt cũng được trung bình là kỳ thi qua trót lọt.Triết Học lại là môn anh
Thiện ưa thích lại quen viết bằng tiếng Việt.
Để có học
bổng tại Viện Đại Học Yale, để đi du học Hoa Kỳ khoảng đầu năm 1964, Phạm Công Thiện phải
có bằng Tú Tài Toàn Phần hạng Ưu hay Bình. Phạm Công Thiện xong B.A (Cử nhân) tại Yale, và chuyển sang
Columbia, nơi thầy Nhất Hạnh từng học, thì anh bỏ học ra đời.
Trong quyển Hố Thẳm Tư Tưởng . Lá Bối
. Sài Gòn Xuất bản 1968 trong bức thư
cho Nhị Tay Ngàn, chương đầu Phạm Công Thiện viết :
« Thời gian tao ở Hoa Kỳ, tao đã bỏ
học, vì tao thấy những trường đại học tao học, như trường đại học Yale và Columbia, chỉ toàn là những nơi sản xuất
những thằng ngu xuẩn, ngay đến những giáo sư của tao chỉ là những thằng ngu xuẩn
nhất đời, tao có thể dạy họ nhiều hơn là họ dạy tao. Qua Pháp ta đã sống nghèo đói thế nào,
thì mày đã biết rõ rồi, những lúc tao nằm ngủ tại những vĩa hè Paris, vào những
đêm đông đói lạnh, những lúc đói khổ như vậy, tao vẫn còn cảm thấy sung sướng
hơn là ngồi nghe mấy thằng giáo sư trường đại học Yale hay Columbia giảng cho
tao nghe về Aristote hay Hégel, và Heidegger hay Héraclite. »
« Bây giờ nếu có Phật Thích Ca hay
Chúa Giê Su hiện ra đứng giảng trước mặt tao cũng không thèm nghe nữa. Tao là học trò của
tao, và chỉ có tao là thầy của tao. Tao không muốn làm thầy ai hết và cũng
không muốn ai làm thầy của tao. Còn
các văn sĩ ở Sài Gòn, đọc các bài thơ của các anh, tôi thấy ngay sự nghèo nàn của
tâm hồn anh, sự quờ quạng lúng túng, sự lập đi lập lại vô ý thức hay có ý thức,
trí thức 15 xu, ái quốc nhân đạo 35 xu, triết lý tôn giáo 45 xu..
Không cần phải đọc Platon, Aristote,
Kant, Hégel hay Karl Marx. Không cần phải đọc Khổng Tử, Lão Tử. Không cần phải
đọc Upanisads và Bhagavad Gita. Chúng ta chỉ cần đọc lại ngôn ngữ Việt Nam và nội tại tiếng
Việt Nam là bổng nhiên nhìn thấy tất cả đạo lý, triết lý cao siêu nhất của nhân
loại đã nằm sâu trong ba tiếng Việt đơn sơ như : Con, Cái, Chay, Cháy, Chày,
Chảy, Chạy và còn bao nhiêu điều đáng
suy nghĩ khác mà chúng ta
bỏ quên một cách ngu xuẩn.»
Phạm Công Thiện, sang Pháp, anh ghi danh
ở Rennes, Bretagne, ở với người anh đã sang Pháp trước nhưng rồi không thuận với
anh, ông lên Paris khoảng năm 1966. Lúc
này tại Paris Thầy Nhất Hạnh lập Hội Phật Tử Việt Kiều Hải Ngoại, chi bộ
Pháp do anh Võ Văn Ái làm Tổng Thư Ký trụ
sở tại Maison Alfort, ngoại ô Paris. Phạm Công Thiện thân thiết với anh Ái và
cùng ở nơi này.
Năm 1966, Hòa Thượng Minh Châu đến Paris tìm
người trợ giúp Viện Đại Học Vạn Hạnh. Gặp Phạm Công Thiện, thầy thuyết phục anh
làm lễ xuất gia cho
anh, Đại Đức Thích Nguyên Tánh và
đưa anh về Viện Đại Học Vạn Hạnh.
Phạm Công Thiện tạm thời phụ trách Khoa Khoa Học Nhân Văn. Sáng lập tạp chí Tư Tưởng, và soạn chương trình cho Viện Đại
Học Vạn Hạnh.
Niên khoá 1968-1969 ; Thanh Hoài học môn Triết Đông
với Thầy Nguyên Tánh.
Năm 1970 Thanh
Hoài lên đường đi du học tại Bruxelles. Cũng năm này Phạm Công Thiện đi
dự một Hội Nghị Phật Giáo cùng Hoà Thượng Minh Châu, anh xin ở lại ghi tên làm
luận án Tiến Sĩ. Tại Paris, Thanh Hoài gặp
lại Phạm Công Thiện tại nhà họa sĩ Vĩnh Ấn. Thanh Hoài quyết định bỏ Bruxelles
sang Pháp chung sống cùng Phạm Công Thiện. Cuộc
sống phiêu lưu đầy gian nan, sống với học bổng của anh trong 4 năm. Sau đó anh xin được một việc làm văn phòng Đại
học Toulousse, nhân có một chân phụ giảng trống anh làm đơn xin việc. Phạm Công
Thiện được giáo sư hướng dẫn giới thiệu
‘ Sinh viên ưu tú xuất sắc hạng nhất, bốn năm cao học đã hoàn tất ‘ (tr
252). Điều này
chứng tỏ Phạm Công Thiện đã xong văn bằng tốt nghiệp Ecole Pratique des Hautes
Etudes (tương đương với Master) tại Sorbonne, và học xong một năm D. E. A. Diplôme
Etudes Approfondies, (theo tổ chức đại học
Pháp lúc đó, ngày nay đã đổi thành Master I, Master II và bỏ văn bằng Tiến
sĩ Đệ Tam cấp và Tiến sĩ Quốc Gia, chỉ
còn một văn bằng Tiến sĩ duy nhất). Anh làm việc này giao kèo gia hạn mỗi năm, chức
vụ cuối cùng là Giảng sư (Maître de Conférence)
tại Đại Học Toulousse II. Ở chức vụ này
anh phải xong luận án Tiến sĩ Đệ Tam Cấp, nếu
không thì anh không được gia hạn.. Công việc tạm ổn định, chị Thanh
Hoài sinh năm con, bốn cháu trai và một cô gái út, quần quật với bầy con :
đưa rước đi học, ăn uống tắm rửa, bếp núp, chị còn làm việc ráp linh kiện cho hãng máy bay Airbus, nhưng Phạm Công Thiện lại rơi vào vòng nghiện rượu, sống cuộc
sống đầy bè bạn quên mất chuyện gia đình.
« Và nơi
ngôi biệt thự xinh xắn đó, nơi mà đáng lý ra chỉ có hương hoa và sắc màu của
một vị ngọt là hạnh phúc, thì trớ trêu thay, nơi đây suốt bảy năm trời chỉ mang một vị đắng. Vị
đắng của khổ đau. Vị chua chát của rượu… Chàng đã thỏa hiệp với con ma rượu.
« -Anh
không thấy gì hứng thú vì cứ phải lải nhải triết lý để kiếm tiền nuôi vợ con ». «
Anh chỉ là chiếc bóng đằng sau bầy con. Điều này cũng làm anh đau khổ.. Lải
nhải triết lý xong thì anh chỉ còn biết lè nhè . »
« Thì giờ của
em dành cho con quá nhiều và em đã bỏ rơi anh.. Hay là em.. tránh né
anh.. ? »
Tránh né anh vì
em ghê sợ mùi rượu. Vậy anh hãy ngừng uống rượu..
-Đúng là lẫn quẩn
không lối thoát !
Bảy năm trời trôi qua trong cái vòng lẩn
quẩn không lối thoát đó, nơi cái biệt thự màu hồng đó. Nàng thì vẫn cứ xoay
mòng với bầy con năm đứa. Chàng thì cố gắng làm tròn công việc dạy học, cho dù
nỗi chán chường mỗi ngày một chồng chất, nhưng bọn sinh viên vẫn ào ào tới càng ngày càng đông hơn, giới
trí thức trong tỉnh lần lần nghe tiếng và bạn bè lũ lượt kéo đến càng nhiều
hơn. Những buổi trà dư tửu hậu lại tiếp nối nhau. Khói thuốc vẫn mịt mù lan toả.
Mùi rượu vẫn nồng nặng xông lên..
Cho đến cái ngày mà giọt nước đã tràn đầy
ly thì cái vòng lẩn quẩn đó tự động ngừng quay. »
Một
ngày Thanh Hoài bị suyển nặng, ho vì dị ứng phấn hoa, nhờ anh đi mua thuốc. Anh
ra đường gặp bạn bè rủ đi ăn nhậu, quên
mất chuyện thuốc cứu cấp cho vợ, sáng hôm sau mới về mang một hộp trứng, hỏi
thuốc, anh quên mất.
« Sáng hôm ấy, vì quá mệt, Nàng đưa
toa của bác sĩ nhờ Chàng ghé tiệm thuốc mua giùm Nàng. Mười lăm phút, hai mươi
phút, ba mươi phút trôi qua, Nàng ngong ngóng Chàng về đưa thuốc cho đỡ nghẹt
thở. Rồi một giờ, hai giờ, ba giờ trôi qua.. vẫn không thấy bóng Chàng. Nửa
ngày trôi qua. Một đêm trôi qua. Nàng vẫn ngong ngóng. Nhưng vẫn không thấy
bóng chàng đâu. Một đêm đã trôi thật quá dài, quá dài tưởng như bất tận. Không ngủ được vì
ho, vì nghẹt thở. Nàng đã trải nghiệm
cảm giác thế nào là kề cận cái chết. Nàng không đủ sức để tức giận, vì nàng
nghĩ nếu chết trong sự tức tối, chỉ tự mình hại mình, sẽ không được đầu thai tốt,
lại còn rơi vào đọa xứ nữa không chừng !
Chi bằng cứ thản nhiên, chấp nhận số phận và thanh thản niệm Phật. Đây
là điều cần làm trong lúc này, chẳng phải là sự tức giận !
Nàng nhắm mắt chờ thần chết rước đi.
Nhưng không, không được ! Nàng sực tỉnh ! Mà kia mình đã quên mất bầy
con, mình chết thì chúng sẽ ra sao đây ? Mình có thể bỏ chúng để ‘ tiêu
diêu ‘ nơi phương trời nào đó được chăng ? Từ bỏ cái thân thể bệnh hoạn khổ
sở thì mình cũng hết nợ với thế gian này, nhẹ nhàng thanh thản cho mình, nhưng
không thể chỉ nghĩ đến mình mà quên bầy con. Không được rồi, không đúng rồi..
Không mình phải sống, phải ngồi dậy, đứng thẳng và không còn nghẹt thở. Mình phải
tự bảo vệ mình, không thể buông xuôi ! Mình nhớ đã từng được dạy dỗ ‘ thân
người khó được ‘, phải bảo vệ nó cơ mà ! Không sát sanh, không hại vật,
nhưng khi nguy cơ đến thì cũng phải biết tự bảo vệ để không mất mạng chứ !
Có thể nào chết dễ dàng như vậy được ? Không, ta phải sống !
Khi trời vừa tờ mờ sáng thì Nàng nghe tiếng
cửa mở. Chỉ cần thấy dáng bộ xiêu vẹo, ngả nghiêng của Chàng là nàng thừa hiểu
tất cả. Trông Chàng còn thê thảm hơn cả Nàng nữa ! Thôi thì chẳng còn gì để
hỏi, để nói, để trách nữa. Chắc chắn là không có thuốc cho Nàng rồi.
Dù gì thì Nàng cũng đã quyết định rằng
Nàng phải sống, Nàng phải thở, Nàng phải đứng thẳng dậy và đi tiếp.
Nhưng đoạn đường đi tiếp của Nàng chắc
chắn là sẽ không đi cùng Chàng. Không vì tức giận hay oán trách, mà chỉ vì
không còn giải pháp nào khác hơn.
Thế là Nàng lặng
lẽ sắp đặt cuộc ra đi của Nàng. Rồi đến ngày hôm đó, không báo trước, không nói
năng. Nàng âm thầm dắt bầy con ra khỏi ngôi biệt thự màu hồng . »
Thanh Hoài quyết định chia tay cùng anh, chị
thu xếp cùng năm con ra đi. Phạm Công Thiện cũng mất việc đại học vì chưa xong
luận án, anh được Hoà Thượng Mãn Giác mời sang dạy tại
Viện Quốc Tế Phật Giáo, tai Los Angeles. Anh lại trở về cư ngụ tại chùa, tại
nhà bạn bè.
Tại xã hội Pháp nuôi nấng năm con không
phải là điều dễ dàng, thường mỗi gia đình chỉ dám có 2,3 con. Thanh Hoài vừa làm mẹ, vừa làm
cha, khi dạy đàn dương cầm, khi làm quản gia và các công việc khác, nuôi năm
con cho đến khi trưởng thành, thành người : Cậu trai đầu , tốt nghiệp École Normal Supérieur rue d’Ulm, Tiến
sĩ Vật lý , giảng dạy Vật Lý Viện Đại Học Paris XII Orsay. Cậu thứ hai Tốt
nghiệp Cao Đẳng Thương Mại tại Bordeaux, Giám Đốc Thương Mại, cậu thứ ba Tốt nghiệp trường Mỹ Thuật tại San
José Hoa Kỳ, Họa sĩ, cậu thứ tư tốt nghiệp
Triết Học và cô gái út Bác sĩ Nhi Khoa. Chị có đầy đàn cháu nội,
cháu ngoại.
Phạm Công Thiện qua đời
năm 2011 tại Houston, các con đều sang dự đám tang cha.
« Nhờ âm nhạc, qua âm nhạc, bà luôn luôn đi sát cạnh
cuộc đời, ở trong cuộc đời, thăng hoa cuộc đời, biến những nỗi buồn thành niềm
vui, những chán chường thành lạc quan yêu đời, cô đơn thành cảm thông chia sẽ. »
Đứa cháu ngoại
đã hỏi chị :
-« Bà
ơi ! Bà có giận ông ngoại không ?
- Bà chẳng hề giận !
- Thực ra, con
cũng thấy thương ông ngoại làm sao ấy..
‘ Cháu bà giỏi lắm, các cậu và mẹ con cũng thế,
luôn yêu thương ông ngoại, không hề ghét bỏ hay trách móc.
- Mỗi lần gặp lại
ông, con chỉ muốn ôm ông hôn và không cần phải nói nhiều.. Con biết ông không hề
có ý làm khổ bà, vì chính ông là người khổ trước tiên nếu phải làm khổ ai…. Ông
ngoại vẫn luôn bảo tụi con phải yêu thương bà hết mực, vì nhờ bà mà mẹ con, các
cậu con nên người. Có điều.. ông vẫn
nghĩ là bà còn giận ông !
- Con có nghĩ
như vậy khi bà kể chuyện cho con ?
- Không, Con nghĩ bà vẫn còn yêu ông ngoại !
- Thực ư..
Chính bà cũng không biết ! »
Khép lại trang sách tôi ngẫm nghĩ. Tiếc
là sách bằng tiếng Việt, nếu viết bằng tiếng Pháp, các cháu nội, cháu ngoại chị
Thanh Hoài đọc được sẽ nghĩ rằng : ông bà mình thiếu thông tin cho nhau. Nếu
ông đi đâu, điện thoại cho bà một tiếng, hay nếu có điện thoại di động, bà gọi
ông nhắn ông đem thuốc về gấp thì sẽ không có chuyện gì xảy ra. Tiếc thay oan
Quan Âm Thị Kính nằm ở chổ, thời ấy chưa có dao cạo râu : Thị Kính phải
vác con dao phay to tướng cắt râu cho chồng. Bà giận ông : vì thời ấy
chưa có điện thoại di động. Nếu không bà sẽ điều khiển từ xa, ông chồng triết
gia lãng trí hay quên của mình.
Các cháu Việt Nam sinh ra tại Pháp xem
xong vở tuồng Quan Âm Thị Kính thường tức tối và hỏi : Où est sa
bouche ?. Cái
miệng bà Thị Kính ở đâu ? Sao bà không nói ? Sao ông không nói ?
Tiếc thay khi ông bà giận nhau các cháu chưa ra đời !
Khép lại đọc trang cuối bìa tập sách là
lời Phạm Công Thiện viết khi gặp nhau lần cuối :
« Ở nơi chốn hỗn loạn, ở nơi tận cùng
của khổ đau và tuyệt vọng mà tiếng nhạc của em vẫn có thể vang lên những âm
thanh của dịu dàng đầm thắm, bay bổng cao vút tận chân trời, từ cái điều Không
Thể mà vẫn Có Thể.
Hãy gọi đó là Giai Điệu Của Cái Điều Không
Thể. »
Khép lại trang sách chuyện kể một cuộc tình, hai cuộc đời
không trọn vẹn cùng nhau đến cuối đời. Nhưng lời kẻ chuyện trong trẻo, thanh
thoát khiến cho chúng ta vẫn còn nghe vang lên một dư âm tiếng đàn dương cầm chị Thanh Hoài.
Xin giới thiệu tiểu thuyết “Chuyện một người
đàn bà.. năm con » của Lê Khắc
Thanh Hoài do nhà xuất bản Thời Đại xuất bản tại Hà Nội và Sài Gòn cùng đọc giả
trong và ngoài nước. Qua câu chuyện một kinh nghiệm sống cuộc đời, chị đã vẽ ra
một khung cảnh người Việt trên đất Pháp, nó cần thiết cho các bạn trẻ, cho phụ
huynh khi con em lên đường du học. Truyện còn giúp ta hiểu hơn về Phạm Công Thiện một nhà thơ, một
triết gia một thời danh tiếng tại miền
Nam Việt Nam.
Paris 23-7-2016
PHẠM TRỌNG CHÁNH
Tiến sĩ Khoa Học
Giáo Dục Viện Đại Học Paris V Sorbonne.
No comments:
Post a Comment