KỶ NIỆM VỀ MẤY ÂN SƯ Ở ĐẠI HỌC ( GS. TRẦN CÔNG TÍN)

Kỉ niệm về quý ân sư ở Đại học

Tôi học Đại học Huế 4 năm và  học Cao học ở Đại học văn khoa Saigon 1 năm Trong khoảng thời gian 5 năm đó (1963-1968) tôi đã thụ giáo với rất nhiều giáo sư uy tín , tài đức .tận tâm ,nếu kể ra hết thì phải mất 1 cuốn sách.vì vậy trong bài viết này tôi chỉ xin ghi lại kỉ niệm vài vị ân sư mà tôi quí mến nhất,

Tất cả 6 vị ,mỗi vị một sắc thái khác biệt và đã để lai dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn chúng tôi (những thanh niên 20 tuổi);

-Nhiệt huyết,cố chấp ,cực đoan;Linh mục Nguyễn văn Thích

-Tài ba, đại trí thức, đại khoa  bảng:thầy Huỳnh Đình Tế.

-Bao dung ,rộng mở,thông cảm:thầy Nguyễn Hữu Văn

-Hi sinh ,tận tụy ;Thầy Trần văn Tường

-Một lòng vì sự nghiệp giáo dục,bất vụ lợi;Thầy Nghiêm Toản

-Xinh đẹp khiến sinh viên ngưỡng mộ đắm say ; Cô Khương Thị Huệ .

Xin mời đọc ;

Ngồi lại lớp học xưa

Chúc, Thầy Tín, TS. Nguyễn Thành & Thầy Hùng

1)   Linh mục Nguyễn Văn Thích: vị thầy đáng kính, tâm huyết với giáo dục đã để lại cho thế hệ sinh viên chúng tôi nhiều ấn tượng đẹp. Linh mục rất tôn sùng đạo Khổng, tán dương chữ Thành, chữ Trung (trong Trung Dung). Linh mục là một trong những vị giáo sư cơ hữu ở Huế có uy tín trên toàn quốc và được Văn Khoa Sài Gòn mời vào giảng dạy. Bao nhiêu tiền kiếm được linh mục dành cho việc in sách phổ biến tư tưởng Nho giáo và văn hóa Việt Nam (ca dao).

Tác phẩm của linh mục có đến 20 quyển, lần nào mang đến lớp nói là để bán cho sinh viên nhưng chẳng thấy ai trả tiền, người nào cũng xin mắc nợ rồi quên luôn. Bởi thế tuy dạy nhiều nơi, và gần 50 năm đứng trên bục giảng nhưng tài sản của linh mục chẳng có gì, cuộc sống hết sức đạm bạc.

Vào thập niên 60, linh mục hơn 70 tuổi nhưng còn mạnh khỏe, tuy dáng người gầy gò, có vẻ ốm yếu. Linh mục ở trong khuôn viên trường Bình Linh (gần ga Huế) và đi xích lô về Sư Phạm dạy học. Có lần linh mục sắm một chiếc xe đạp để đi dạy, sinh viên đem đi thu giấu làm linh mục rất bực mình. Sau đó, chẳng biết có phải vì lý do ấy hay không mà chẳng thấy linh mục đi xe đạp nữa.

Năm 1965, Linh mục sưu tầm 300 câu ca dao Vn và in ra phổ biến, (cho không sinh viên). Ngày nào linh mục cũng tấm tắt: Xưa kinh Thi có 300 câu, nay mình cũng có 300 câu, sao khéo là hay! Tôi thưa với linh mục: Thưa cha, bởi vì cha cố ý chỉ tìm 300 câu thôi, chứ nếu sưu tầm nữa thì có thể 400, 500 câu, đâu có giống Kinh Thi. Linh mục chống chế: Không phải thế đâu, tự nhiên khi đó mình cụt vần, muốn sưu tầm nữa cũng không được.

Linh mục là người rất nệ cổ, thích Tống Nho, ủng hộ thuyết Tân dân của Chu Hy, công kích thuyết Thân Dân của Vương Dương Minh. Linh mục viết nhiều bài để chứng minh Tân dân là đúng, là hay còn Thân dân là sai, là dở. Hễ khám phá được điều gì mới là linh mục đi từ lớp này qua lớp khác để phổ biến tư tưởng của mình. Năm đầu tiên linh mục phổ biến 12 điều cương yếu của sách Trung Dung. Năm sau phổ biến chữ Thành và bảo có Thành là có tất cả: Thành dã, Thiên chi đạo dã, Thành chi dã, nhân chi đạo dã (thành là đạo của trời, trở nên thành là đạo của người).

Vào lớp, linh mục thường cầm viên phấn vẽ lên bảng hình tròn xoắn ốc với chữ Thành ở giữa chung quanh là Chân, Thiện, Mỹ. Bài đó linh mục giảng đi giảng lại nhiều lần rồi ra thi cũng đề tài ấy. Linh mục là vị thầy mà tôi cảm phục nhất. Linh mục qua đời năm 1978 ở Huế

2) Cô Khưu Thị Huệ: Đặc biệt, từ niên khóa 65-66, chứng chỉ Hán văn có mở thêm môn Bạch Thoại (dạy đàm thoại, giao tiếp và các bài văn hiện đại), trường mời cô Khưu Thị Huệ ở Saigon ra giảng dạy. Mỗi lần cô ra dạy chừng 20 giờ liên tục.

Dáng người cô cân đối, mắt đen, tròn xoe, khoảng 30 tuổi, vô cùng xinh đẹp khiến học trò phải nhìn ngắm mê mãi. Các nữ giáo sư Đại học không có mấy người đẹp (trừ cô Trương Tuyết Anh mà Bảo Cự say mê nhưng so với cô Huệ thì chẳng sánh bằng), bởi thế sự xuất hiện của giai nhân như cô Huệ đã làm xôn xao dư luận, sinh viên các ban khác cũng kiếm cớ đi ngang nhìn ngắm khiến anh em chúng tôi  hãnh diện phần nào.

Giờ ra chơi, chúng tôi bao vây cô để hỏi cái này, cái khác, không muốn rời xa. Người có chuyện lên hỏi đã đành, người không có việc gì cũng xớ rớ đứng bên để nhìn ngắm. Cô luôn miêng hỏi: "Nị wan sơ mo?" (anh hỏi cái gì?), có anh lúng túng đỏ mặt trả lời: "pu sư" (không có gì hết) nhưng cũng không chịu rời bàn giáo sư. Nghĩ lại thật vui!

Cô Huệ là người thứ hai sau cô Diệu Trang (dạy tâm lý ở Quốc Học) mà tôi say mê, thương mến.

Hồi đó, lạ lắm, tuổi mới lớn, chúng tôi ai cũng nghĩ đến chuyện yêu đương, giai nhân, sắc đẹp nhưng hoàn toàn lý tưởng, trong sạch, thanh cao giống như mối tình của người chăn cừu đối với cô chủ xinh đẹp trong tác phẩm “Những Vì Sao” của A. DAUDET. Tình yêu vô vọng, tình yêu tôn thờ, khác xa với ngày nay luôn nhuốm mùi xác thịt. Bởi thế bản thân người đẹp cũng hãnh diện và hầu như chấp nhận sự sùng bái đó (trong truyện ngắn Tình Tuyệt Vọng của Khái Hưng, tác giả mô tả mối tình của một chàng trai đối với vợ bạn. Anh chồng cũng biết nhưng chấp nhận tình yêu thánh thiện ấy).

Nam sinh Quốc Học thời đó tôn thờ hai nữ giáo sư trẻ đẹp, sang trọng, quí phái, thanh cao, đó là cô Liên (dạy sử địa, vợ thầy Phò) và cô Trang (vợ thầy Lưu), ngày nay đã 50 năm rồi mà anh em chúng tôi mỗi lần họp mặt vẫn còn nhắc nhở chuyện xưa, và thành thật mô tả sự si mê của mình ra sao, cũng như Bảo Cự đã nói về  tình cảm thiết tha của mình đối với bà Huỳnh trong hồi ký vừa qua. Đó là các bậc “tiền bối”, còn ngang trang ngang lứa (nữ sinh Đồng Khánh) thì có Diệm My, nhà ở Hàng Me, Đông Thái, ở Thành nội và Trần thị Như Mai. Bên phố thì có cô Thoa bán kẹo, bánh cao cấp ở Ngã Giữa (đường Phan Đăng Lưu ngày nay), cách đó vài chục mét là bà Mỹ Thắng (tuổi ngoài 30 đẹp mặn mà, quyến rũ), rồi cuối đường Trần Hưng Đạo (gần tiệm ảnh La Cảnh Lưu) có bà Đức Lợi nhan sắc chẳng kém gì bà Mỹ Thắng. Đó là những giai nhân một thời, đã làm con tim chúng tôi xao xuyến mộng mơ nhưng chẳng đi đến đâu,

… Mà người gieo thảm như hầu không hay.

Nữ Sinh tan trường

 Tôn thờ sắc đẹp, nhìn ngắm giai nhân là căn bệnh của thế hệ chúng tôi, hồi còn là học sinh Quôc học, mỗi buổi chiều, chúng tôi thường đạp xe ngược lên trường Đồng khánh để ngắm nhìn cảnh tan trường của các nữ sinh xứ Huế yêu kiều. Từng đoàn thiếu nữ thướt tha trong tà áo dài trắng tinh khôi, tóc thề tung theo gió, đạp xe hàng bốn,nối đuôi nhau thành một đoàn dài, xinh tươi mơn mởn, thật vô cùng quyến rũ và nên thơ, bây giờ nhớ lại, tôi vẫn còn bồi hồi cảm xúc. Sau khi chiêm ngưỡng các nàng tiên đạp xe, chúng tôi lại quanh xe lui để theo sau các thiên thần đi bộ trên vĩa hè, cũng thật lý thú vô kể. Hồi ấy, chưa có cầu Phú Xuân, nên chúng tôi có thể theo đuôi các nàng một đoạn đường khà dài, lòng vương vấn luyến lưu.

3) Thầy Huỳnh Đình Tế: Một giáo sư vô cùng uyên bác, tài năng tuyệt vời, giỏi cả Anh, Pháp và Việt. Ở ban nào thầy dạy cũng hay, cũng khiến sinh viên vô cùng cảm phục. Bằng cấp của thầy rất nhiều: tiến sĩ, thạc sĩ của các trường Đại học danh tiếng của Mỹ, Pháp, Anh. Thầy là giáo sư cơ hữu của Huế và được Sài Gòn mời vào dạy. Thầy cũng thường đi dự các cuộc hội thảo quốc tế về ngôn ngữ học và đem lại niềm vinh dự cho giới trí thức VN.

Vì có tài như thế, nên mặc dầu đã có gia đình và khá lớn tuổi nhưng thầy đã được cô hoa khôi Ban Anh văn sư phạm đem lòng yêu thương. Mối  tình của hai người đã gây xôn xao dư luận, kẻ tán thành, người phản bác. Thường người ta nghĩ học trò yêu thầy là để lợi dụng, xin điểm, nhưng là một người tự trọng nên cô hoa khôi đó, trước đã giỏi rồi, nay lại càng nỗ lực nhiều hơn nữa để tránh tai tiếng và chứng minh tình yêu của mình là bất vụ lợi. Hồi ấy, Nguyễn Ngọc Cảnh giỏi nhất (sau được giữ tại khoa, hiện giờ đã đậu tiến sĩ và giữ một chức vụ khá lớn trong cơ quan Hoa Kỳ), nhưng cô chẳng hề thua sút chút nào, bởi thế không ai nói vào đâu được. Đúng là một mối tình tuyệt đẹp nhưng tiếc thay lại không thành duyên giai ngẫu, thầy qua Mỹ sống với gia đình và từ trần. Cách đây khoảng 10 năm, tro cốt được người em đem về Huế chôn cất, còn hoa khôi thì sống ở Sài Gòn mấy chục năm nay. Bà Hảo vợ thầy Tế mất sau thầy mấy năm, trên cáo, phó ở Web Phượng Vỹ thấy đề là: Phu nhân giáo sư Huỳnh Đình Tế.

Thầy dạy chúng tôi Ngữ học nhập môn và Âm Vị Học, hai môn khá khô khan và khó hiểu nhưng thầy giảng quá hay, quá rõ ràng nên chúng tôi thâu thái rất dễ dàng, thật tuyệt vời. Thầy là một trong những vị giáo sư mà tôi trọng nể nhất, và chẳng bao giờ quên ơn.

4) Thầy Giản Chi Nguyễn Hữu Văn: Thầy người Bắc, tuổi ngoài 50, tướng vạm vỡ, tóc húi cao, phát biểu sang sảng, rõ ràng. Thầy qua đời năm 2005 ở Saigon, thọ 102 tuổi. Thầy phụ trách môn Ngữ Biến Học (chữ Nôm). Các giờ thầy dạy, vì trùng với sư phạm, nên tôi chẳng tham dự được, tuy thế, ở sư phạm, tôi đã học liên tiếp 3 năm với thầy Lê Văn Hoàng (mỗi tuần 4 giờ) nên cũng có được một vốn liếng kha khá đủ để ứng thí.

Vào vấn đáp môn của thầy Văn, tôi bốc thăm trúng đề: Cách chế tác chữ Nôm và viết 20 chữ nôm mà anh biết. Tôi trả lời song suốt, minh chứng đầy đủ, thầy khen giỏi. Đến phần viết 20 chữ Nôm, vì không biết thầy dạy ra sao nên tôi cứ viết theo những chữ đã học với thầy Hoàng, mà như ta đã biết mỗi chữ nôm có nhiều cách viết khác nhau cũng như nhiều cách đọc khác nhau. Tôi viết chừng nào thì sinh viên bên dưới bàn tán xôn xao chừng ấy vì khác với cách dạy của thầy Văn. Thầy phải giải thích: Anh Tín viết đúng hết, 5 chữ khác với những gì tôi dạy là vì tôi dạy theo tự điển GéNIBREL còn anh Tín lại viết theo truyện Kiều (thật sự tôi chỉ theo thầy Hoàng chứ chẳng biết lấy ở đâu), còn 10 chữ mới là do anh nghiên cứu, tìm tòi thêm, chỉ có 5 chữ là giống của tôi. Sau đó thầy cho tôi 15/20 (một điểm số rất lớn) và khen ngợi tôi với các đồng nghiệp và học trò. Đúng là tôi gặp may, chứ tôi mà giỏi gì, so với anh bạn Huỳnh Châm thì thua xa.

Tinh thần giáo dục của thầy rất phóng khoáng, cởi mở! Trước sự thật rành rành là tôi thiếu chuyên cần, thế mà thầy vẫn khen ngợi, không bực tức, ghét bỏ. Thật đáng phục!

Và nhờ vậy, năm 1967, khi vào Sài Gòn để tìm cách học lên cao vì hồi đó Văn khoa Huế chỉ mở ngang cử nhân, tôi đã tìm đến nhà thầy ở đường Hoàng Diệu vùng Khánh Hội để nhờ thầy giới thiệu với thầy Nghiêm Toản đỡ đầu làm Tiếu luận cao học, thầy vui vẻ nhận lời và ân cần viết thư giới thiệu mà không hề đòi hỏi phong bì hay quà cáp gì, thầy Nghiêm Toản cũng vậy, tất cả đều làm theo đúng lương tâm và đạo đức nghề nghiệp. Nghề  giáo đúng là nghề thanh cao, trong sạch!

Phụ chú về thầy Nguyễn Hữu Văn:

 Học giả Giản Chi ngừng "giấc quan hà" ở tuổi 102

Học giả Giản Chi (Nguyễn Hữu Văn) đã qua đời lúc 14h55 chiều 22/10/2005 tại tư gia số 171/3 lô H, chung cư Tái Thiết (đường Hoàng Diệu), quận 4, TP.HCM, hưởng thọ 102 tuổi. Cách đây hơn 10 ngày cụ không muốn ăn, chỉ uống sữa, bảo hơi mệt và đến chiều 22/10, cụ lặng lẽ vào cõi vĩnh hằng khi ngoài trời đang mưa.

Mừng học giả Giản Chi thượng thọ 100 tuổi

Ngày 5/2, giới trí thức và một số nhà văn nhà báo đã đến mừng học giả Giản Chi (Nguyễn Hữu Văn) thượng thọ 100 tuổi tại nhà riêng của học giả số 171/3 lô H, chung cư Tái Thiết (đường Hoàng Diệu), quận 4, TP Hồ Chí Minh. 

5)Thầy Trần Văn Tường -Chú họ tôi là cụ Trần văn Tường,một bậc túc nho nhưng chưa được biết tài nêntrong thòi gian tôi học ở Đại hoc, cụ phải làm ở phòng văn thư Đại học sư phạm Huế (mãi vài năm sau cụ mới được mời dạy chữ Hán ở Đại học ).
-Chú không có con và rất thương yêu tôi nên chú nói tôi lên nhà chú (ở từ đường họ Trần tại đồi Quảng Tế))để chú dạy thêm Hán văn trong suôt nk 66-67.Nhờ đó chữ Hán của tôi kha khá.
-Chú đang nghiên cứu về Nguyễn Thượng Hiền ,thu thập đươc 1 số tài liêu đặc biệt là Nam Chi tập (có gần 500 bài thơ chữ Hán của Nguyễn Thượng Hiền do gia dình cụ NTH chụp lai bằng microfilm ở trường Viễn đông bác cố Paris rồi gởi tặng) Hồi đó là 1 tài liệu liệuvô cùng quí hiếm vì chưa ai sở hữu được ,..Chú cho tôi hết và chỉ dạy tận tình để chuẩn bị sang năm vào Saigon ghi danh học Cao học vì hồi đó ở Huế chỉ mở ngang cử nhân thôi .
-Nhờ sự giúp đỡ hết lòng của chú Tường ,tôi đã trang bị một số kiến thức dồi dào phong phú.Xin thắp nén hương để tưởng nhớ công ơn của người chú thân yêu .

6) Thầy Nghiêm Toản: Tháng 7-67tôi vào Saigon tìm đến nhà cụ Giản Chi ở đường Hoàng Diệu bên Khánh Hội và nhờ cụ giói thiêu với cụ Nghiêm Toản (một học giả uyên bác,trưởng khoa Hán văn trường Đại học văn khoa Saigon) để nhờ cụ Nghiêm Toản đỡ đầu làm tiểu luận Cao học..Vì tin tưởng ở tôi nên cụ Giản Chi vui vẻ viết mấy hàng khen ngợi gởi cho cụ Nghiêm Toản.Thật may mắn, chứ chân ướt chân ráo có quen biết ai đâu mà chen chân vào ghi danh Cao học được ?Hàng trăm cử nhân ,ai cũng muốn học Cao học cả (,lợi trước mắt là được tiếp tục hoãn dịch )mà mỗi vị giáo sư chỉ bảo trợ được tối đa là 10 người.chen chân vào rất khó nhất là không phải sinh viên Saigon
.Không như bây giờ,hồi đó toàn quốc chỉ có vài chục người đậu cao học (thạc sĩ )thôi.Học rất nghiêm túc,nghiên cứu uyên thâm.
-Xuống gặp cụ Nghiêm Toản(ở Dakao gần xa lộ),tôi trình bày đầy đủ, hùng hồn ,chi tiết những điều hiểu biết cùng tài liệu phong phú về Nguyễn Thượng Hiền (hơn 1 giờ)khiến cụ Nghiêm Toản rất hài lòng.Cụ bảo Nguyễn Thượng Hiền là vấn đề chung ,anh nhận thấy ở NTH có gì đặc biệt để đưa ra làm tiêu đề tiểu luận .-Dạ con thấy NTH tuy làm cách mạng nhưng qua nhiều bài thơ bài văn ông lại có khuynh hướng thoát tục.- Vậy anh đưa đề tài.-Dạ : Nguyễn Thương Hiền ,một nhà thơ ,hai khuynh hướng :cách mạng và thoát tục …Cụ Nghiêm Toản khen lắm và viết vài chữ bảo tôi xuống trường Đại học văn khoa trình diện Khoa trưởng để phê chuẩn đề tài đó.

          Sau đó tôi được nhận làm Tiểu luận Cao học dưới sự chỉ dẫn tận tình của thầy Nghiêm Toản.Tôi về Huế và sau này vào dạy ở Tuy Hòa nhưng vẫn liên lạc thường xuyên ,trao đổi bài vở với thầy Nghiêm Toản.Công viêc tiến hành suôn sẻ và dự trù cuối năm 1969 sẽ trình tiểu luận .Thế nhưng oái oăm thay ! Tháng 10-1968 tôi bị gọi nhập ngũ và thay vì học 9 tuần như các bạn khác,tôi bị đi thẳng đi dài đên 2 năm mới  được trở về dân sự .Vì vậy việc học hành đành bỏ dở.

         Thật ngậm ngùi ..Xin thắp nên hương  tưởng nhớ 1 vị thầy khả kính vô vị lợi hết lòng vì sự nghiệp giáo dục .Trong gần 1 năm theo học ở thầy (thư từ qua lại ) tôi chẳng quà cáp gì cho thầy cả…Vậy mà thầy vẫn tận tình chỉ dẫn.Thật quá ngưỡng mộ và vô cùng khâm phục .

          Trên đây là những vị ân sư đã để lại trong lòng tôi những kỉ niệm khó quên ,đầu xuân Kỷ Hợi xin viết đôi dòng để bày tỏ lòng tri ân sâu đậm của  1 môn sinh

    Huế ngày 21-2-2019

      Môn sinh

  Trần công Tín