DOCTOR ZHIVAGO.
Bác Sĩ Zhivago là cuốn tiểu thuyết đoạt giải Nobel của nhà thơ ,nhà văn Nga Boris L. Pasternak. Thực ra tác phẩm này đã được Pasternak viết xong từ năm 1956 , nhưng vì có những quan điểm khác với các quan điểm và đường lối của đảng Cộng Sản Nga nên bị cấm xuất bản. Sau đó bản thảo của tác phẩm , không rõ bằng cách nào, lọt ra được nước ngoài, và được in tại Ý, bản tiếng Nga, năm 1957. Ngay trong năm 1958, tác phẩm này đã được dịch sang 18 thứ tiếng và đoạt giải Nobel của Viện Hàn Lâm Hoàng Gia Thụy Điển. Tuy nhiên dưới áp lực của chế độ Sô Viết Nga, ông đã phải từ chối giải thưởng này. Mặc dầu vậy, ông vẫn bị khai trừ khỏi hội nhà văn và cho tới lúc qua đời phải sống một cuộc sống lặng lẽ, bị cô lập.
Trong đám tang ông, năm 1960, chỉ có vài người thân lặng lẽ đưa ông tới nơi an nghỉ cuối cùng.
Nhắc tới ông, tôi liên tưởng tới các nhà văn, nhà thơ nước ta , thời Nhân Văn Giai Phẩm 1956 và sau 1975. Tôi nghĩ tới đám tang lạnh lẽo của cụ Phan Khôi, “ tên đầu xỏ của tụi Nhân Văn Giai Phẩm “ sau vụ án Nhân Văn Giai Phẩm với mấy câu thơ thời cuối đời của cụ :
“ Làm sao cũng chẳng làm sao
Dẫu có thế nào cũng chẳng làm chi
Làm chi cũng chẳng làm chi
Dẫu có làm gì cũng chẳng làm sao “
Và nhớ tới cái chết thê lương của nhà thơ Vũ Hoàng Chương, của nhà văn Hồ Hữu Tường, nhà văn Nguyễn Mạnh Côn, sau năm 1975 !
Tôi đọc tác phẩm Bác sĩ Zhivago, bản dịch tiếng Việt, khi là sinh viên trường Đại Học Sư Phạm SG, khoảng nửa đầu thập niên 60 của thế kỷ trước. Bối cảnh của cuốn tiểu thuyết kéo dài từ thời đại Nga hoàng trước cuộc cách mạng tháng 10, đi qua giai đoạn chiến tranh giữa Hồng quân (cộng sản) và Bạch quân (tư sản và bảo hoàng) tới khi thành lập chế độ chuyên chính Sô Viết tại Nga. Lồng trong bối cảnh rộng lớn này là câu chuyện tình yêu đầy xúc động và ngang trái, trong khung cảnh chiến tranh, giữa bác sĩ Zhivago và cô y tá quân y Lara .
Phải đến năm 1988, tác phẩm Bác sĩ Zhivago mới được phép xuất bản tại Nga. Năm 1989, con trai của Pasternak, cũng là một nhà văn, được mời sang Thụy Điển để thay mặt cha nhận giải thưởng Nobel văn học năm 1958.
Yuri Zhivago, có cha là một doanh nhân bị phá sản, tự sát. Cậu bé Zhivago mồ côi cả cha lẫn mẹ khi mới mười tuổi, sống với một gia đình họ hàng. Sau khi tốt nghiệp bác sĩ, chàng làm việc tại một bệnh viện ở Moskva, lấy vợ là Tonia, con gái lớn của một gia đình tư sản quí tộc và hai người có một con trai. Lara Guishar là một thiếu nữ bất hạnh sống với một bà mẹ nghèo khó, tuy nhiên cô cố gắng vươn lên, học sư phạm và trở thành một cô giáo. Lấy chồng là Pasha, cùng ra trường ngành sư phạm .
Chiến tranh thế giới lần thứ nhất bùng nổ, Yuri Zhivago bị động viên đưa ra mặt trận làm bác sĩ quân y. Pasha vì một hiểu làm với vợ nên cũng tình nguyện nhập ngũ, được đưa ra mặt trận và mất tích. Lara, với mục đích đi tìm Pasha, đăng ký làm y tá quân y để được ra mặt trận. Do một tình cờ của số mệnh, Yuri và Lara gặp nhau, giữa hai người dần dà nảy sinh một tình cảm thân ái. Khi thế chiến chấm dứt, Yuri Zhivago trở về Moskva làm việc ở bệnh viện cũ. Lara thì về lại thành phố Uriatin nơi xưa kia sống và dạy học.
Nhưng sau đó cách mạng tháng 10 Nga do nhóm Bolshevik tổ chức bùng nổ. Nước Nga chìm trong cảnh nội chiến, một bên là Bạch quân ủng hộ Nga hoàng và chính phủ tư sản, bên kia là Hồng quân Bolshevik muốn thành lập chế độ cộng sản. Do hoàn cảnh mất an ninh, gia đình Zhivago chuyển về sinh sống tại vùng Ural. Trong chuyến đi vất vả gian khổ này, Yuri bị bắt bởi Strelnikov, một nhân vật quan trọng, có quyền sinh sát của Hồng quân. Trong lúc tranh tối tranh sáng của cuộc nội chiến, chỉ cần một chút nghi ngờ, người ta có thể ra lệnh tử hình ai đó một cách dễ dàng, nhưng may mắn cho Yuri, được Strelnikov tha chết.( Nhân vật Strelnikov này chính là Pasha, chồng Lara, mất tích trong cuộc thế chiến thứ nhất và được coi là đã chết. Thực ra Pasha đã đào ngũ và gia nhập hồng quân, đổi tên, leo lên một địa vị cao, và nổi tiếng là tàn bạo).
Tại Ural, gia đình Zhivago sống cuộc đời nông thôn, một phần tự cung tự cấp. Một lần ra thư viện tại thành phố Uriatin gần nơi ở, Yuri gặp lại Lara. Tình cảm ngày xưa, những ngày cùng nhau ngoài mặt trận, biến thành tình yêu. Trong thời gian này, Yuri làm nhiều bài thơ thắm thiết tặng Lara. Nhưng tai họa sập tới, Yuri bị du kích hồng quân bắt cóc. Trong nhiều năm trời, chàng phải phục vụ hổng quân với vai trò bác sĩ, đã chứng kiến nhiều trận đánh đẫm máu, đã xót xa thương cảm cho những cái chết hầu như vô nghĩa suốt cuộc nội chiến, trong đó có những chàng trai thuộc Bạch quân- những thanh niên đã có một thời tuổi trẻ như chàng !
Sau vài năm, Yuri trốn thoát khỏi Hồng quân, trở vế Uriatin nhưng gia đình khi đó đã trở về Moskva. Ít lâu sau , chàng nhận được một lá thư tới trễ của Tonia, báo tin cả gia đình ở Moskva đã bị chính quyền Sô Viết trục xuất ra nước ngoài. Yuri đành ở lại Uriatin, sống cùng Lara.Tuy nhiên, hai người ở trong một tình trạng nguy hiểm, vì thành phần gia đình, vì quan điểm chính trị, vv… Một người quen cũ khuyên hai người trốn cùng ông ta ra nước ngoài. Lo ngại cho sự an toàn của Lara, Yuri thúc dục nàng ra đi, hứa sẽ đi sau, nhưng chàng đã ở lại.
Do một trớ trêu của định mệnh, trong cảnh cô đơn và u uất đó thì Yuri đã gặp lại Strelnikov . Nhưng bây giở người hùng cách mạng năm nào đã ở trong cảnh thất thế, phải trốn chạy vì bị chính những đồng chí Bolshevik ngày xưa truy sát. Hai người, Yuri và Strelnikov , ngồi nói chuyện với nhau hầu như suốt đêm, cùng ôn lại những ký ức về cùng một người là Lara. Hối hận về những quyết định sai lầm của mình, khuya đêm đó, khi Yuri còn ngủ say, Strelnikov đã đi tới một quyết định cuối cùng. Chàng lặng lẽ ra bãi tuyết trước nhà, dùng súng tự sát.
Yuri Zhivago trở về lại Moskva nhưng ngôi nhà xưa của gia đình chàng đã bị xung công, chia cho nhiều gia đình. Chàng được ủy ban khu phố phân cho một phòng “ xép “ nhỏ bé trong chính ngôi nhà đó.
Quay trở về Moskva, môi trường xưa cũ, nhưng chàng không còn là Yuri của những tháng ngày đó, mà đã sa sút cả về thể chất và tinh thần. Chàng không còn làm thơ, sống như một cái bóng lặng lẽ, chật vật và tủi buồn với cơm áo. Nhưng may thay, chàng được một người em, cùng cha khác mẹ, hiện là một vị tướng trong chế độ mới, quan tâm thăm hỏi nên dần lấy lại tinh thần và, với sự giúp đỡ của người em, tính đến chuyện trở lại bệnh viện làm việc .
Một buổi chiều, trên chuyến tầu điện trở về nhà, chàng lên cơn đau tim. Khi bước xuống tầu thì gục ngã xuống đường .
Lara, sau một thời gian lưu lạc trở về Moskva, nàng ghé lại ngôi nhà cũ của Yuri Zhivago hy vọng biết chút tin tức về chàng, thì tình cờ gặp đám tang của Zhivago. Nàng ở lại bên Yuri cho tới khi người ta đưa chàng tới nơi an nghỉ.
Vài hôm sau, bất ngờ Lara mất tích. Người ta cho rằng nàng đã bị bắt, bị đưa tới một trại lao động cải tạo nào đấy.
Mười mấy năm sau, vị tướng, em cùng cha khác mẹ với Yuri Zhivago, đến thăm một công xưởng, thấy một cô công nhân có nhiều nét mặt giống anh mình là Yuri nên hỏi chuyện, và phát hiện cô chính là con gái của anh mình và Lara.
Tiểu thuyết Doctor Zhivago được dựng thành phim tại Anh năm 1965.
Tôi đã xem phim này khi trình chiếu lần đầu tiên tại Việt Nam, tại rạp Rex.Mặc dù đã đọc truyện nhưng tôi vẫn bị cuốn hút vào nội dung phim trong suốt buổi chiếu, bởi những cảnh chiến tranh hoảnh tráng trên màn ảnh, bởi diễn tiến của câu chuyện, bởi số phận của các nhân vật, bởi mối tình lãng mạn đầy ngang trái của chàng bác sĩ Zhivago và cô y tá Lara.
TRAC NGUYEN
No comments:
Post a Comment