Chip điện tử, trung tâm điểm cuộc
thương chiến Mỹ-Trung
Thụy My Đăng
ZTE lệ thuộc vào chip điện tử của Mỹ để sản xuất điện thoại
thông minh.REUTERS/Carlo Allegri
Liên quan đến cuộc chiến tranh thương
mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, thông tín viên Le Monde ở Thượng Hải
nhận định « Chip điện tử, cốt lõi của cuộc thương chiến Mỹ-Trung ». Washington
dựa vào sự thống trị về công nghệ, còn Bắc Kinh cố gắng rút ngắn khoảng cách bằng
mọi giá.
ZTE bị Mỹ trừng phạt, nỗi nhục cho giới kỹ sư Trung Quốc
Hôm 29/10/2018, bộ Thương Mại Hoa Kỳ
thông báo cấm các công ty Mỹ bán sản phẩm và cung cấp dịch vụ cho Fujian Jinhua
(Phúc Kiến Tấn Hoa), công ty start-up Trung Quốc chuyên sản xuất thẻ nhớ, bị
Micron – một trong những tập đoàn hàng đầu nước Mỹ về chất bán dẫn – tố cáo đã
sử dụng tình báo kinh tế. Không còn mua được máy móc và phần mềm của Mỹ, công
ty này suýt phá sản nếu không được tỉnh Phúc Kiến đầu tư 5 tỉ euro.
Sáu tháng trước đó, một tập đoàn lớn
hơn cũng gặp phải thảm họa tương tự : ZTE (Trung Hưng Thông Tấn), một trong những
tên tuổi hàng đầu Trung Quốc về viễn thông, đã phải ngưng sản xuất, nhưng sau
đó được tổng thống Mỹ Donald Trump « khoan hồng ».
Vụ ZTE đã gây chấn động lớn tại Hoa lục.
Đa số các tập đoàn internet như Tencent, Alibaba, Baidu, Hoa Vi, start-up
ByteDance sau đó đều loan báo đầu tư vào lãnh vực chiến lược này, để khỏi lệ
thuộc vào thiết bị nhập khẩu của Mỹ. Trường hợp ZTE làm nổi rõ gót chân Achille
của công nghiệp Trung Quốc : mặc dù thống trị về sản phẩm điện tử, từ màn hình
phẳng cho đến smartphone, Trung Quốc vẫn lệ thuộc vào các nước phát triển đối với
những thiết bị cốt yếu. Việc trừng phạt ZTE bị cộng đồng kỹ sư Trung Quốc coi
là « một nỗi nhục ».
Chip điện tử : Đổ vào nhiều tỉ đô la, Bắc Kinh vẫn chưa tự lực nổi
Ngày nay, những con chip điện tử - mảnh
silicone nhỏ chứa đầy transistor (linh kiện bán dẫn) - có mặt khắp nơi : trong
điện thoại thông minh, lò vi sóng, các sản phẩm điều khiển từ xa…Nhưng việc sản
xuất các chip điện tử tối tân nhất nằm trong tay một số ít công ty như
Qualcomm, Intel, Nvidia, Samsung. Trung Quốc là thị trường lớn nhất thế giới,
nhưng chỉ tự sản xuất được 16% chip điện tử. Linh kiện bán dẫn là mặt hàng nhập
khẩu hàng đầu của Trung Quốc, với 276,4 tỉ đô la năm 2017, đứng trên cả dầu lửa.
Đây cũng là một trong những thách thức của kế hoạch « Made in China 2025
».
Cuối tháng 10/2018, khi thăm tỉnh Quảng
Đông, trung tâm kỹ nghệ điện tử Trung Quốc, ông Tập Cận Bình đã kêu gọi cố gắng
tự lực tự cường vì « công nghệ cao ngày càng khó mua được từ nước ngoài
». Tại Quảng Đông, Gree, nhà sản xuất hàng điện tử đứng đầu thế giới về
máy lạnh, đã đầu tư 1 tỉ nhân dân tệ (126 triệu euro) để lập một chi nhánh sản
xuất chip điện tử.
Thật ra từ thời Mao Trạch Đông, Trung
Quốc đã đầu tư vào lãnh vực này. Đến 2014, Bắc Kinh lập ra Quỹ đầu tư quốc gia
với 140 tỉ nhân dân tệ (17,6 tỉ euro) để hỗ trợ các start-up trong nước về bán
dẫn, và hiện nay quỹ này đang huy động thêm 25,2 tỉ euro cả tư lẫn công, cộng
thêm trên 80 tỉ euro từ khoảng 30 quỹ nữa ở các địa phương – theo cơ quan tư vấn
Bernstein Research.
Tuy nhiên bấy nhiêu tỉ euro vẫn chưa
thể đủ. Ông Paul Triolo, phụ trách địa chính trị công nghệ ở Eurasia Group giải
thích : « Sản xuất linh kiện bán dẫn còn khó hơn cả lãnh vực hàng
không-không gian. Đó là các công nghệ hết sức phức tạp. Một công ty Mỹ như
Nvidia chằng hạn, có hàng nhiều ngàn kỹ sư được đào tạo chu đáo, nắm được toàn
bộ chuỗi sản xuất ra một con chip điện tử. Trung Quốc không có được kinh nghiệm
này. Hơn nữa, cần phải có trình độ rất cao. Bắc Kinh cố gắng đuổi theo, nhưng mục
tiêu luôn di động, vì công nghệ tiến bộ hết sức nhanh chóng ».
Trung Quốc đi tắt bằng cách thâu tóm hoặc ăn cắp công nghệ
Để rút ngắn khoảng cách, cũng có những
con đường tắt. Biện pháp hàng đầu là mua lại doanh nghiệp. Tsinghua Unigroup
thuộc đại học Thanh Hoa (Tsinghua) được một quỹ nhà nước hỗ trợ, năm 2015 đã đề
nghị mua lại Micron, tên tuổi số một nước Mỹ về thẻ nhớ, với giá 23 tỉ đô la. Ủy
ban đầu tư nước ngoài của Hoa Kỳ bác bỏ thẳng thừng : Micron là nhà sản xuất
duy nhất chip điện tử cần thiết cho các loại vũ khí hiện đại.
Washington cũng tố cáo Bắc Kinh dùng đến
các biện pháp khó thể thú nhận : gián điệp kinh tế. Tháng 12/2017, Micron đã kiện
Fujian Jinhua vì đánh cắp sở hữu trí tuệ, và United Microelectronics
Corporation (UMC) của Đài Loan vì đóng vai trò trung gian trong vụ này. Hai kỹ
sư của Micron bị UMC chiêu dụ, đã nhảy sang làm cho Fujian Jinhua mang theo cả
những tài liệu nội bộ về thẻ nhớ DRAM.
Khi trừng phạt công ty này, bộ Thương
Mại Mỹ nêu ra không chỉ nguồn gốc công nghệ, mà cả « mối đe dọa về lâu về
dài về các thiết bị thiết yếu cho quốc phòng ». Theo Paul Triolo, Hoa Kỳ
đã dấn thêm một bước khi « gắn kết an ninh kinh tế với an ninh quốc gia ».
Bắc Kinh trả đũa ngay : một tòa án ở
Phúc Kiến, căn cứ địa của Jinhua, liền cấm Micron bán một số sản phẩm, trong
khi Hoa lục chiếm phân nửa doanh số của tập đoàn này.
Mối đe dọa cho phía Mỹ còn từ việc
ngày càng có nhiều công ty Trung Quốc lao vào việc design chip điện tử cho
riêng mình. Chẳng hạn start-up Rokid, đã dụ dỗ được giám đốc Viện bán dẫn của
Samsung tại Trung Quốc sang làm cho mình, bán loại chip Kamino 18 chuyên nhận
ra giọng nói, rẻ hơn thị trường đến 30%. Chuyên gia Paul Triolo cảnh báo tuy Trung
Quốc hiện còn lẹt đẹt theo sau Mỹ, nhưng quá khứ cho thấy họ tiến bộ rất nhanh.
Thương chiến Mỹ-Trung : Thời gian đang đứng về phía Washington
Cũng liên quan đến Trung Quốc, Le
Monde ghi nhận « những bước tiến nho nhỏ về thương mại », nhưng tình
trạng kinh tế chậm lại có thể làm phức tạp thêm cuộc đàm phán với Mỹ.
Sau hai ngày rưỡi thương lượng, phái
đoàn Mỹ rời Bắc Kinh với vẻ khá hài lòng. Không có chi tiết nào được tiết lộ,
trong khi thời gian không còn nhiều nữa. Người ta chỉ biết rằng Trung Quốc cam
kết mua thêm nhiều nông sản, năng lượng, công nghệ phẩm và dịch vụ - theo phía
Mỹ. Phó chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ Myron Brilliant hoan nghênh « cuộc đối
thoại mang tính xây dựng », nhưng nhắc nhở rằng cam kết đơn phương của Bắc Kinh
chưa đủ, cần có những « cải cách về cơ cấu » liên quan đến mở cửa thị
trường và chuyển giao công nghệ. Tuyên bố của phía Trung Quốc lại càng mơ hồ
hơn.
Theo Le Monde, thời gian đang đứng
về phía người Mỹ. Washington chỉ gởi đến các viên chức hạng nhì, không có mặt «
diều hâu » Robert Lighthizer, đại diện thương mại Mỹ, mà chỉ có cấp phó. Tuy vậy,
phó thủ tướng Lưu Hạc (Liu He) lại bất ngờ xuất hiện, chứng tỏ Bắc Kinh rất coi
trọng cuộc đàm phán này.
Về mặt chính thức, thì chính quyền vẫn
nói cứng là cuộc thương chiến không ảnh hưởng đến kinh tế Hoa lục, tuy nhiên
đèn cảnh báo màu cam đang nhấp nháy : theo ngân hàng UBS, tăng trưởng chỉ là
6,2% thay vì 6,5%.
Không ngày nào báo chí Hoa lục lại
không kêu gào « có thêm những biện pháp để hỗ trợ nền kinh tế ». Ngân
hàng Trung ương cho biết sẽ bơm thêm gần 800 tỉ nhân dân tệ (102 tỉ euro), và
năm nay sẽ xây dựng thêm 6.800 km đường xe lửa mới, trong đó có 3.200 km đường
tàu cao tốc.
Nhà kinh tế Alicia Garcia-Herrero nhận
định « Bắc Kinh không có cách nào khác là phải tung ra kế hoạch hỗ trợ ồ ạt
để thúc đẩy tăng trưởng ». Vấn đề là ở chỗ : thay vì cải cách cơ cấu như
phương Tây đòi hỏi, Bắc Kinh tập trung vào việc hỗ trợ các công ty quốc doanh
Trung Quốc, ngược hẳn với những gì mà Washington mong muốn.
No comments:
Post a Comment