NỮ SĨ MAI ĐÌNH
NHỚ anh ngày chị Mai Đình
HÀN huyên bên mộ, đêm tình bên thơ
MẶC nhiên đến tận bây giờ
TỬ nhưng không mất, Gái Quê* vẫn còn
NHÀ thương Bình Định, Sài Gòn
THƠ anh theo chị đi mòn nhiều nơi
TÀI năng giữa lúc rạng ngời
HOA vừa chớm nở gặp người tri âm
BẠC đầu với mối tình câm
MỆNH trời gọi chị lặng thầm khuất xa
Nguyễn Đình Trình
*Gái
Quê: Tập thơ đầu tay của Hàn Mặc Tử
Nữ sĩ Mai Đình kể về mối tình với Hàn Mặc Tử
Tác giả: Đắc Trung
(Sưu Tìm: Ông Già Sa Đéc)
28 tuổi “ra đi” giữa lúc tài năng đang
rộ nở, thi sĩ Hàn Mặc Tử không chỉ để lại “những vần thơ có cánh” mà còn để lại
mối tình tuyệt vời với nữ sĩ Mai Đình. Đã có người viết về mối tình đầy thi cảm
và đẫm nước mắt này, nhưng tài liệu có đôi phần chưa chính xác. Rất may trong một
dịp từ thành phố Hồ Chí Minh, nữ sĩ Mai Đình ra du ngoạn Hà nội, tôi có hân hạnh
được tiếp kiến bà tại căn phòng nhỏ bé của mình ở số 64 Bà Triệu. Trong cuộc
tri ngộ qúy giá ấy, tôi đã được bà kể cho nghe về mối tình của bà thời xuân sắc
với nhà thơ nổi tiếng Hàn Mặc Tử…
Đã sắp qua tuổi 78, mà nữ sĩ Mai Đình
vẫn giữ được những nét đẹp kiêu sa, qúy phái. Mái tóc dài bạc trắng chải rất mượt,
búi rất gọn. Da hồng, mắt sáng, miệng tươi, khăn hoa, áo lụa hảo hạng. Giọng nhỏ
nhẹ mà đầy âm hưởng.
– Tôi sinh ra trong một gia đình quan
lại nhỏ, chính quán ở Nông Cống, Thanh Hoá, nhưng thân phụ tôi lại nhận chức tại
Phan Thiết. Mười sáu tuổi tôi đã theo sống bên cha và được cha hết mực cưng chiều.
Tôi mê đọc sách, đặc biệt Đường thi. Tâm hồn đẫm thơ văn. Một lần trên mục Văn
chương tờ “Sài Gòn” tình cờ tôi đọc được bài “Thức khuya” của Hàn Mặc Tử. Chất
thơ, hồn thơ, tâm trí lự của tác giả làm tôi say, tôi cảm. Không hiểu sao cái
tên Hàn Mặc Tử cứ án ảnh tôi hoài và từ đó tôi cố ý tìm đọc hàng loạt những bài
khác của thi nhân này. Bài nào tôi cũng cảm thấy hay, thấy xúc động và trong
tôi bỗng thấy hình thành bóng dáng một thi sĩ Hàn Mặc Tử thật tuyệt vời. Cũng từ
đấy dường như có sự kỳ diệu nào thôi thúc tôi quyết định gửi những bản thảo thơ
của mình cho mục Văn chương của tờ “Sài Gòn” cùng những niềm huy vọng rất mơ hồ,
rất khó giải thích, bởi tôi biết rằng trong Ban Biên tập của tờ báo đáng kính đó
có Hàn Mặc Tử… Thế rồi tôi nhận được thư anh. Lời thư thật tao nhã cao sang.
Anh nói rằng anh thật sự xao xuyến trước vẻ đẹp và sự tinh túy của những bài
thơ tôi viết với một bút danh rất mới: Mai Đình và anh lần lượt cho đăng. Dường
như tiền định, hai tâm hồn thơ gặp nhau cảm trọng, mến mộ nhau, chỉ qua thư từ
trao đổi thôi chứ chưa hề gặp mặt, vậy mà đã rất ý hợp tâm đồng.
Năm 1937, trong chuyến đi từ Thanh Hoá
vào Phan Thiết, ngồi trên ô tô, tôi nghe mấy người bạn đồng hành trò chuyện. Họ
nói về Văn chương, đặc biệt nhắc nhiều tơi Hàn Mặc Tử. Qua câu chuyện của họ
tôi được biết hiện tại Hàn Mặc Tử đang ở Quy Nhơn. Bỗng nhiên trong đầu tôi nẩy
ra ý định ghé Quy Nhơn thăm anh. Nhưng mà… phần e ngại mình là thiếu nữ con nhà
gia giáo lại tự tìm đến một người con trai. Mà người đó mình chưa hề gặp mặt.
Biết anh ở chỗ nào trong cái thành phố rộng lớn đó? Chẳng lẽ làm quen rồi hỏi
thăm mấy người trên xe ư? Đâu có được. Tôi chợt nhớ ra được ở Quy Nhơn có một
người bạn thơ. Đó là anh Trần Thông. Vợ chồng anh rất mến tôi. Ghé qua thăm anh
chị đó rồi tính… Vợ chồng anh Thông đón tiếp tôi niềm nở. Trong câu chuyện tôi
làm như đã quen biết Hàn Mặc Tử lắm và hỏi anh chị đó rằng hình như Hàn Mặc Tử
đang ở Quy Nhơn, tôi muốn tới thăm ảnh. Cả anh chị đều buồn bã . Chị nói rằng
Hàn Mặc Tử đang bệnh nặng, không nên tới. Tôi hỏi anh bệnh gì, tại sao lại
không nên, trong lúc anh hoạn nạn thế cần tới thăm mới đúng chứ. Lát sau chị
nói cho tôi hay rằng Hàn Mặc Tử mắc bệnh cùi, hiện ở nhà riêng tại số 20 đường
Khải Định, anh từ chối mọi người, không muốn tiếp xúc với ai. Tôi đắn đo. Nhưng
chiều đó tôi vẫn một mình tìm đến nhà anh. Căn nhà nhỏ nằm khiêm tốn đến vắng lặng.
Tiếp tôi là một thanh niên tên là Hiếu, em trai của Hàn Mặc Tử, biết ý định của
tôi, Hiếu tỏ ra cảm thông, nhưng gương mặt đợm buồn. Hàn Mặc Tử nằm trong buồng
kín, nghe Hiếu vào nói lại, anh bảo Hiếu ra cho tôi hay rằng, anh rất cảm động
về việc tôi tới thăm, nhưng anh bệnh không ra tiếp được, mong tôi hiểu cho, hẹn
dịp khác tri âm. Tôi ra về lòng ngùi ngùi thương cảm. Ngay chiều gần tối hôm
đó, trước khi tôi lên tàu vào Nam thì anh Nguyễn Minh Vỹ tìm gặp. Anh Vỹ đưa
tôi tập “Gái quê”, nói rằng Hàn Mặc Tử nhờ chuyển. Mở ngay ra coi và tôi rất
xúc động về dòng chữ Hàn Mặc Tử đề tặng tôi. Lên tàu tôi liền đọc một mạch hết
tập thơ của anh. Qua thơ anh, tôi càng cảm mến anh. Xúc động tôi viết ngay bài
“Biết anh”.
Tàu đến Nha Trang tôi xuống, tìm đến
thăm anh Quách Tấn, một nhà thơ có tiếng bấy giờ. Anh em lâu ngày gặp nhau mừng
lắm. Tôi kể lại việc đến thăm Hàn Mặc Tử, tất nhiên khoe với anh tập thơ “Gái
quê” Hàn Mặc Tử mới tặng tôi. Vốn là bạn thân với Hàn Mặc Tử, anh kể cho tôi
nghe nhiều chuện về Hàn Mặc Tử. Chẳng hạn tên thật của Hàn Mặc Tử là Nguyễn Trọng
Trí. Ngoài bút danh Hàn Mặc Tử anh còn những bút hiện khác như: Phong Trần, Lệ
Thanh, Minh Duệ Thị. Về bút danh Hàn Mặc Tử nguyên trước là Hàn Mặc Tử có nghĩa
bức rèm lạnh.
Anh Quách Tấn có lần bảo: “Đã có rèm
thì thêm bóng nguyệt vào. Hỏi còn cảnh nào nên thơ hơn”. Nhà thơ hiểu ra, gật đầu
và thay chữ ả vào chữ a thành Hàn Mặc Tử, có nghĩa là Chàng Bút Mực. Nâng niêu
tập “Gái Quê” trên tay. Anh Quách Tấn nói rằng Hàn Mặc Tử cũng tặng anh một tập
nhưng một người bạn đang mượn. Anh muốn viết một bài về tập “Gái quê” của Tử
mong tôi cho anh mượn vài ngày. Tôi bằng lòng đưa anh, nhưng bẳng quên trong đó
có kẹp bản thảo bài thơ “Biết anh” tôi làm tặng tác giả “Gái quê”. Trong bài ấy
có mấy đoạn:
Còn anh em đã gặp anh đâu
Chỉ cảm thấy thơ có những câu
Âu yếm say sưa đầy cả mộng
Xui lòng tơ tưởng lúc đêm thâu…
…
Mộng hồn em gửi theo chiều gió
Để em gần anh ngỏ ít lời
Chỉ cảm thấy thơ có những câu
Âu yếm say sưa đầy cả mộng
Xui lòng tơ tưởng lúc đêm thâu…
…
Mộng hồn em gửi theo chiều gió
Để em gần anh ngỏ ít lời
Chẳng hiểu nghỉ cách nào mà Quách Tấn
chép liền bài thơ đó gửi ra Quy Nhơn cho Hàn Mặc Tử. Đọc “Biết anh” của tôi,
Hàn Mặc Tử làm đáp lại ngay bằng bài “Lưu luyến” (nữ sĩ Mai Đình nheo nheo mắt,
cười rất tươi. Tôi thấy bà trẻ lại như thời con gái). Tôi “chết” ở bài “ Lưu
Luyến” này đây:
Chửa gặp nhau mà đã biệt ly
Hồn anh theo dõi bóng em đi
Hồn anh sẽ nhập trong hồn gió
Lưu luyến bên em chẳng nói gì
Hồn anh theo dõi bóng em đi
Hồn anh sẽ nhập trong hồn gió
Lưu luyến bên em chẳng nói gì
Thơ em cũng giống lòng em vậy
Nghĩa là thơm tho như ánh trăng
Mềm mại như lời tơ liễu rủ
Âm thầm trong ánh gió băn khoăn…
Nghĩa là thơm tho như ánh trăng
Mềm mại như lời tơ liễu rủ
Âm thầm trong ánh gió băn khoăn…
Vậy là “Biết anh” và “Lưu luyến” đã
nói lên nỗi lòng của hai chúng tôi, từ đó chúng tôi thư từ cho nhau, gắn bó với
nhau như cặp tình nhân trong mộng.
Sau đó tôi rời Phan Thiết vào Sài Gòn.
Hàn Mặc Tử vẫn ở Quy Nhơn. Đầu năm 1939 tôi mới có dịp ra thăm anh. Lại tìm đến
nhà anh ở 20 Khải Định. Nhưng lần này lòng tôi ngậm ngùi buồm tê tái. Anh không
còn ở đây nữa. Bệnh cùi tàn phá cơ thể anh, vi trùng đã ăn lên đến mặt. Gia
đình khánh kiệt để lo chạy chữa, nhưng bệnh tình anh không giảm. Chính quyền
thành phố bắt đưa anh vào bệnh viện cùi Quy Hoà. Thân mẫu anh mếu máo nói cho
tôi hay, khiến tôi không cầm nổi nước mắt. Thương anh gia đình giấu anh ở một
nơi kín đáo dưỡng bệnh. Đó lá Gò Bồi. Gò Bồi nằm phía Tây thành phố Quy Nhơn, một
khu cát rộng, trên đó là những túp lều cỏ sơ sài của những người nghèo khổ bần
cùng đói rách. Muốn ra đấy phải lội bi bõm nước ngập lưng bắp chân, rồi đạp
trên cát bỏng dưới nắng hè chói chang. Tôi xin phép bà cụ ra thăm Hàn Mặc Tử. Cụ
bằng lòng và một chú bé dẫn tôi ra Gò Bồi.
Đến trước túp lếu tranh xơ xác xiêu vẹo,
chú bé bảo tôi dừng lại. Vén tấm màn che cửa, chú bé ra hiệu tôi chui vào. Một
người đàn ông nhỏ bé, gầy yếu ngồi trên chiếc giường chõng, cạnh bàn viết. Bàn
là một tấm gỗ thùng đặt trên một khung chân cũ. Người đàn ông ngước đôi mắt đen
sáng long lanh nhìn tôi dò hỏi. Tôi đứng lặng đi. Hàn Mặc Tử đấy ư. Thật xa lạ
với một thi sĩ mà tôi hằng tôn thờ trong mộng tưởng. Anh ốm yếu, tàn tạ, da mặt
sần sùi, chỉ có đôi mắt làm tôi sững sốt: sáng như hai ngôi sao, đầm thắm,
thông minh và có sức cám dỗ diệu kỳ. Từ đôi mắt ấy toát ra thứ ánh sáng huyền
diệu, khiến tôi bỗng thấy thương, yêu anh vô cùng. Tôi nhìn xoái vào mắt anh,
khẽ nói nhỏ chỉ đủ anh nghe: “em là Mai Đình đến thăm anh đây… Vâng, Mai
Đình đây”.
Anh chằm chằm nhìn tôi không nói và từ
đôi mắt ấy bỗng rưng rưng lệ. Tôi buớc đến gần định ngồi xuống bên anh, nhưng
Hàn Mặc Tử vội lắc đầu xua tay. Tôi hiểu vì trên đường ra đây chú bé có kể cho
tôi hay rằng từ khi lâm chứng bệnh nan y này. Hàn Mặc Tử hết sức giữ gìn. Anh
không bao giờ bắt tay ai, không để ai đến gần, khi giao tiếp, luôn giữ khoảng
cách xa để bệnh tình của anh không lây sang người khác. Phút xúc động lặng xuống,
chúng tôi bình tĩnh ngồi tâm sự với nhau. Càng trò chuyện càng tâm đồng ý hợp,
chúng tôi nói về những người bạn mà cả hai chúng tôi đều quen, nói chuyện văn
thơ, chuyện đạo, chuyện đời…
Từ ấy cứ mỗi lần thu xếp được công việc
tôi lại từ Sài Gòn ra thăm anh, cố gắng được gần anh nhiều hơn. Vốn liếng tư
trang chẳng đáng bao nhiêu, tôi cũng bán đi để có chút tiền đem ra chăm sóc
anh. Chúng tôi ngồi suốt ngày say sưa đàm đạo, làm thơ xướng họa, quên cả nắng
nóng như dội lửa, quên đói, quên khát. Lúc ấy Hàn Mặc Tử rất vui.
Những bài thơ xướng hoạ, những bài thơ
chúng tôi cùng làm, bài nào cũng dạt dào xúc cảm. Tôi chép vào một tập. Hàn Mặc
Tử bảo tôi đặt tên. Tôi đặt là “Đôi hồn”. Hàn Mặc Tử gật đầu bằng lòng. Có thể
nói chúng tôi yêu nhau say đắm. Đó là mối tình hoàn toàn trong sạch. Trọng nhau
về đức, về tài, cảm phục nhau về thơ mà yêu chứ thậm chí cầm tay nhau cũng
không. Lần đó ra thăm bệnh tình anh càng nặng hơn, sức khoẻ suy sụp. Nhìn anh
tôi không cầm nổi nước mắt.
Tôi bảo anh hay là anh cứ đi bệnh viện
Quy Hoà tôi sẽ nghỉ việc theo anh ra đó chăm sóc anh, không muốn tôi phải khổ
vì anh. Hôm sau, tôi chia tay anh về Sài Gòn. Và, đâu có ngờ rằng đó là lần gặp
cuối cùng giữa hai chúng tôi.
Nữ sĩ Mai Đình lặng đi, lát sau tôi dè
dặt hỏi:
– Thưa bác, vậy bản thảo tập “Đôi hồn” bác còn lưu giữ được
không?
– Còn, tôi vẫn giữ, vẫn thuộc nữa
– Giá mà…
– Còn, tôi vẫn giữ, vẫn thuộc nữa
– Giá mà…
Hiểu ý tôi bà nói luôn:
– Đã có người đến mượn, đến xin, đòi mua với
giá đắt nữa, nhưng tôi từ chối. Bởi với tôi đó là những kỷ niệm vô gía thiêng
liêng với Hàn Mặc Tử, không muốn chia sẻ cùng ai.
No comments:
Post a Comment