Thursday, July 11, 2019

TÌNH YÊU CỦA "CÔ LÁNG GIỀNG" (ĐOÀN DỰ)


Tình Yêu Của “Cô Láng Giềng”


Hoàng Quý và cuộc tình không đẹp như mơ
Có khá nhiều bài báo trong nước tạo nên sự hiểu lầm, khiến người ta 
nghĩ là Hoàng Quý bị tình phụ, đại loại như câu chuyện dưới đây:
… Nhạc sĩ Hoàng Quý là người Hải Phòng, sinh năm 1920. Ông là 
người yêu văn nghệ từ nhỏ nhưng không có tiền đi học nên thường 
leo tường nhìn vào vũ trường, vừa xem vừa học lỏm. (Sự thực anh 
em NS Hoàng Quý không “học lỏm” mà có thầy dạy đàng hoàng, 
một trong các thầy dạy đó là NS Lê Thương, tác giả ba nhạc phẩm 
“Hòn Vọng Phu”- ĐD). Cuộc sống của ông khá chật vật, năm 16 tuổi
thân mẫu qua đời, là anh cả nên Hoàng Quý phải cáng đáng mọi 
 việc, kể cả nuôi dạy, chăm lo cho các em. Ông là một trong số rất ít 
 nhạc sĩ tiên phong sáng tác hùng ca, lịch sử ca và nhạc cho thanh 
niên. Mặc dù là tác giả của nhiều ca khúc nổi tiếng nhưng nhắc đến 
Hoàng Quý, mọi người đều nhớ đến nhạc phẩm Cô láng giềng. Bài 
hát gắn liền với tên tuổi của ông khởi nguồn từ một chuyện tình 
buồn.

Chuyện kể rằng, người con gái ấy có dung nhan mỹ miều. Cô được 
tôn vinh là hoa khôi của phố Cảng Hải Phòng lúc bấy giờ, không 
đếm xuể người si mê, thương thầm nhớ vụng. Hoàng Quý gặp cô 
như có sự an bài, đôi trai tài, gái sắc sớm dìu nhau đi vào cuộc tình 
thơ mộng. Dù vậy, Hoàng Quý vốn kín đáo, chuyện tình của ông 
hầu như không ai hay biết. Mỗi lần hẹn hò, họ lại thường đưa nhau 
ra ngoại ô nên người thân chẳng ai bắt gặp cặp đôi sánh vai bao giờ.. 
Cô láng giềng là người trọng tài, lại mến phục tính nết biết hy sinh, 
lo lắng của người yêu nên lúc đó, dẫu có nhiều công tử con nhà giàu,
 quyền thế chức sắc trọng vọng theo đuổi vẫn một lòng yêu thương 
Hoàng Quý.
Được một thời gian, ông đã phải chia tay với “bóng hồng” của mình 
để bí mật tham gia Mặt trận Việt Minh, đi hoạt động cách mạng. 
Thỉnh thoảng ghé thăm nhà, ông có đến gặp người yêu cho thỏa 
lòng nhung nhớ, để rồi sau đó lại lặng lẽ rời xa, dấn thân theo tiếng 
gọi quê nhà: 

“Hôm nay trời xuân bao tươi thắm/Dừng gót phiêu linh về thăm 
nhà/Chân bước trên đường đầy hoa đào rơi/ Tôi đã hình dung 
nét ai đang cười/Tôi mơ trời xuân bao tươi thắm/ Đôi mắt trong 
đen màu hạt huyền/Làn tóc mây chiều cùng gió ngàn dâng sóng/
Xao xuyến nỗi niềm yêu…”.

Nhưng rồi, cuộc tình đẹp đó đã nhanh chóng tàn phai khi người con 
gái xinh tươi như hoa kia đã không chịu được cảnh cô đơn, chờ đợi. 
Cô láng giềng đã phụ tình người nghệ sĩ tài hoa, nghèo khó để chạy 
theo một kẻ thứ ba – vốn giàu sang nhung lụa, săn đón cô nhiệt tình.

Năm 1945, Hoàng Quý bất ngờ trở về. Ông vẫn chẳng hề hay biết 
người tình đã bạc lòng thay đổi. Nhưng, cái kim giấu kỹ trong bọc 
lâu ngày cũng lòi ra huống chi cả một sự gian dối lớn.. Người con 
gái của Hoàng Quý đã quyết tâm sang ngang, theo một bến khác: 

“Trước ngõ vào thôn vang tiếng pháo/ Chân bước phân vân lòng
 ngập ngừng/ Tai lắng nghe tiếng người nói cười xôn xao/ Tôi biết
 người ta đón em tưng bừng…”.

Có nỗi đau nào hơn khi một người tình si bị phụ bạc; khi lời hẹn 
ước đợi chờ bên hàng tường vi hôm nào vẫn còn vẳng bên tai: 

“Đành lòng nay tôi bước chân ra đi /Giơ tay buồn hái bông hồng 
tường vi/Ghi chút tình em nói chờ đợi tôi/Đừng nói tới phân ly…”.

Hoàng Quý không nguôi nhớ về ngày xưa thân ái, nỗi buồn càng 
thấm đượm trong tim, những câu ca xuất tự đáy lòng: 
“Cô láng giềng ơi/ Không biết cô còn nhớ đến tôi/ Đến phút êm 
đềm ngày xưa kia/ Khi còn ngây thơ…”.

“Cô láng giềng” ra đời trong hoàn cảnh ấy, trở thành nhạc phẩm bất 
hủ với thời gian.
Năm 1946, Hoàng Quý mắc bệnh nan y, ông vẫn không sao quên 
được cuộc tình đẹp phút chốc như khói mây ngang trời. Nửa năm 
sau, ông trút hơi thở cuối cùng, khi mới 26 tuổi. Trước phút lâm 
chung, người cũ có tìm đến xin thăm nhưng không được ông chấp 
thuận, vì lòng từ lâu đã coi như chết một cuộc tình. Hoàng Quý 
không muốn nhìn người phụ bạc, dù chỉ một lần thôi. Dù vậy, trong 
suốt mấy ngày diễn ra tang lễ, người ta có nhìn thấy cô láng giềng 
 của Hoàng Quý đi lẫn trong đám đông đến tận phần mộ để ném 
được một hòn đất xuống. Cô đau xót vĩnh biệt con người cao quý 
từng hết mực yêu thương mình bằng tất cả niềm hối hận và tiếc 
thương sâu xa…
Sự thực về tình yêu của cô láng giềng xinh đẹp
Trong ca khúc “Cô láng giềng” của nhạc sĩ Hoàng Quý có lời của 
đoạn thứ II:

”Trước ngõ vào sân vang tiếng pháo. Chân bước phân vân lòng 
ngập ngừng. Tai lắng nghe tiếng người nói cười xôn xao. Tôi biết 
người ta đón em tưng bừng… Cô láng giềng ơi.Nay mối duyên 
thơ đành đã lỡ rồi.. Chân bước xa xa dần miền quê. Ai biết cho 
bao giờ tôi về…”.

Từ Lời 2 của bản nhạc nói trên, nhiều thế hệ nghe nhạc vẫn ngỡ 
rằng “cô láng giềng” đã phụ tình chàng trai lãng mạn. Theo nhà 
văn Gia Quan, thì thật ra cô có một mối tình rất đẹp.

Nhạc sĩ Hoàng Quý là thủ lãnh của nhóm nhạc Đồng Vọng nức 
tiếng ở Hải Phòng một thời. Thân phụ của nhạc sĩ Hoàng Quý vốn 
là một ông lang từ Quốc Oai – Hà Tây ra Hải Phòng lập nghiệp, nên
 tuổi thơ của Hoàng Quý gắn liền với các địa danh Hàng Kênh, Cầu 
Đất, Tam Bạc…Khi phong trào tân nhạc bắt đầu bùng lên, Hoàng 
Quý cùng với các nhạc sĩ Canh Thân, Văn Cao, Tô Vũ, Phạm Ngữ…
 lập nhóm Đồng Vọng và làm nên một dấu son trong dòng âm thanh 
tiền chiến. Hoàng Quý là học trò của nhạc sĩ Lê Thương ở trường 
Trung học Lê Lợi, Hải Phòng. Khi biết ý định ra mắt nhóm Đồng 
Vọng của Hoàng Quý, nhạc sĩ Lê Thương với tư cách thầy dạy nhạc
 đã đứng ra làm cố vấn về chuyên môn. Sau này, trong các cuộc trò 
chuyện về nghệ thuật, nhạc sĩ Lê Thương thường gọi đùa nhóm 
Đồng Vọng bằng cái tên thân mật là nhóm “hippi tiền chiến”, 
đồng thời bộc bạch rằng chính sức trẻ và tinh thần của nhóm 
Đồng Vọng đã thôi thúc ông viết bản trường ca bất hủ “Hòn vọng 
phu”. Mùa hè năm 1939, nhóm Đồng Vọng có buổi biểu diễn chào 
sân tại Nhà hát Hải Phòng.

Nhạc sĩ Hoàng Quý nổi lên với những bản nhạc hùng tráng như 
“Bên sông Bạch Đằng”, “Nước non Lam Sơn”, “Bóng cờ lau”, 
“Tiếng chim gọi đàn”…
Ngoài ra, Hoàng Quý còn theo đuổi dòng nhạc trữ tình mang âm
 hưởng dân ca mà tiêu biểu là bài “Chiều quê” được viết vào năm 
1941, với mơ ước thanh bình: 
“Sáo diều êm nào khác lời thơ. Lúa vàng reo ngàn muôn sóng 
nhấp nhô. Ôi chiều quê chiều sao xiết êm đềm. Nhìn xem tơ khói 
vương chờ giây phút mến thương.. Trông người ra ngồi hay đứng 
bên thềm. Chuyện trò chung với nhau đời sống thần tiên…”.

Nói về nhạc sĩ Hoàng Quý và nhóm Đồng Vọng, nhạc sĩ Phạm Duy 
cho rằng: “Đánh giá Hoàng Quý không nên chỉ thu hẹp vào những 
sáng tác của ông, bởi vì sự hoạt động cho nền nhạc hùng còn là một 
điều khiến chúng ta phải ghi ơn. Ông là linh hồn của đám nhạc sĩ trẻ 
ở Hải Phòng, thúc đẩy mọi người sáng tác và ông làm cho những 
sáng tác đó có một đời sống hẳn hoi, nghĩa là in ra, hát lên trong 
những sinh hoạt hướng đạo hay học sinh”.

Còn nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Thuỵ Kha thì chia sẻ: “Từ 
cuối năm 1943 đến tháng 2-1945, Hoàng Quý đã tập hợp được 
ngót 100 bài hát tươi sáng, khởi động lịch sử và NXB Lửa Hồng 
cho in, phổ biến nhiều tập nhạc Đồng Vọng.
Nhiều bài hát của Hoàng Quý cũng như Văn Cao, Hoàng Phú, 
Phạm Ngữ đã được biết đến ở Hải Phòng rồi loang rộng ra khắp đất 
nước. Có người đã ví Hoàng Quý trong nhạc như Nguyễn Nhược 
Pháp trong thơ. Cả hai đều tươi sáng, hồn nhiên, rũ sạch ủy mị và 
buồn nản.

Tuy nhiên, nhắc đến nhạc sĩ Hoàng Quý hôm nay thì công chúng 
ưu ái nhắc đến ca khúc “Cô láng giềng”. Cô láng giềng có phải một 
nhân vật tưởng tượng không?

Không, nhân vật trong bài hát có nguyên mẫu thực sự ngoài đời. 
Đó là một thiếu nữ tên Oanh, quê ở huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng,
 vừa xinh đẹp lại vừa hát hay. Hầu hết những ca khúc của nhóm
 Đồng Vọng đều do cô Oanh hát thử lần đầu tiên. Trong nhóm 
Đồng Vọng có đến ba người cùng ngưỡng mộ cô, đó là nhạc sĩ 
Hoàng Quý, nhạc sĩ Văn Cao, và ca sĩ Kim Tiêu.
Cô Oanh từng là cảm hứng để nhạc sĩ Văn Cao viết ca khúc 
“Bến xuân” dạt dào: 
“Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước. Em đến tôi một lần… Bao lũ 
chim rừng họp đàn trên khắp bến xuân…Mắt em như dáng 
thuyền soi nước. Tà áo em rung theo gió nhẹ thẹn thùng ngoài 
 bến xuân…”.

Chính nhạc sĩ Văn Cao tự mình đóng vai Văn Cao trong phim chân 
dung “Văn Cao – Giấc mơ đời người” do Hãng phim Trẻ sản xuất 
năm 1995 đã thừa nhận: “Ngày xưa tôi có thầm yêu một người con 
gái mà không dám nói ra. Nhưng người ấy hiểu lòng tôi và đến 
thăm tôi. Vì thế nên mới có câu hát “Em đến tôi một lần” và có bài 
hát Bến Xuân”. Tại sao em chỉ đến tôi một lần? Tại vì trái tim em 
đã trao cho nhạc sĩ Hoàng Quý.
Cho nên, dù ca khúc “Bến xuân” náo nức “Nghe réo rắt tiếng Oanh 
ca” thì cũng chỉ còn dư âm xao xuyến: 

“Nhà tôi sao vẫn còn ngơ ngác? Em vắng tôi một chiều. Bến nước 
tiêu điều, còn hằn in nét đáng yêu. Từng đôi chim trong nắng khe 
khẽ ru. Lệ mùa rơi lá chan hòa… Người đi theo mưa gió xa muôn 
trùng. Lần bước phiêu du về chốn cũ. Tới đây mây núi đồi chập 
chùng. Liễu dương tơ tóc vàng trong nắng. Gột áo phong sương 
du khách còn ngại ngùng nhìn bến xưa”.

Ca khúc “Bến xuân” được nhạc sĩ Văn Cao viết năm 1942, có thể là 
mốc thời gian để xác định mối tình của nhạc sĩ Hoàng Quý dành 
cho cô Oanh cũng đã nảy nở từ lúc này. Năm 1943, Hoàng Quý lên 
Sơn Tây làm quản lý trang trại bò cho một người bà con, không còn 
ở Hải Phòng nữa.
Sự ngăn cách làm nhớ nhung dâng đầy, và nhạc sĩ Hoàng Quý đã 
viết ca khúc “Cô láng giềng” để tặng cô Oanh: 

“Hôm nay trời xuân bao tươi thắm. Dừng bước phiêu du về thăm 
nhà. Chân bước trên đường đầy hoa đào rơi, tôi đã hình dung nét 
ai đang cười… .Tôi mơ trời xuân đôi môi thắm.Đôi mắt nhung 
đen màu hạt huyền. Làn tóc mây cùng gió ngàn dâng song, xao 
xuyến nỗi niềm yêu… Cô láng giềng ơi! Tuy cách xa phương trời 
tôi không hề, quên bóng ai bên bờ đường quê Đôi mắt đăm đăm 
chờ tôi về…”.

Nhạc sĩ Tô Vũ – em ruột của nhạc sĩ Hoàng Quý, lúc còn sống đã 
kể rằng: “Anh Hoàng Quý có dáng dong dỏng cao và rất khôi ngô 
tuấn tú. Chung quanh anh luôn có rất nhiều bóng hồng nhưng anh 
chỉ say đắm một mình cô Oanh. Mọi người trong gia đình tôi đều ra 
sức vun đắp cho hai người”.
Nhạc sĩ Hoàng Quý chỉ ở Sơn Tây có 6 tháng rồi về Hải Phòng vì 
không thể sống xa cô Oanh. Trên hành trình từ Sơn Tây trở lại Hải 
Phòng, Hoàng Quý đã ghé thăm Tô Vũ ở Hà Nội và đưa cho em 
trai xem ca khúc “Cô láng giềng”.
Nhạc sĩ Tô Vũ rất thích giai điệu của “Cô láng giềng” nên xin phép 
anh trai cho viết thêm lời 2 của ca khúc. Tất nhiên nhạc sĩ Hoàng 
Quý không có gì phải từ chối với em trai.
Vì vậy, ca khúc “Cô láng giềng” có thêm lời 2: 

“Trước ngõ vào sân vang tiếng pháo. Chân bước phân vân lòng 
ngập ngừng. Tai lắng nghe tiếng người nói cười xôn xao, tôi biết 
người ta đón em tưng bừng…Đành lòng nay tôi bước chân ra đi. 
Giơ tay buồn hái bông hồng tường vi. Ghi chút tình em nói chờ 
đợi tôi. Đừng nói đến phân ly… Cô láng giềng ơi! Nay mối duyên 
thơ đành lỡ rồi. Chân bước xa xa dần miền quê. Ai biết cho bao 
 giờ tôi về…”.

NS Tô Vũ (1923-2008).
Lời 2 của nhạc sĩ Tô Vũ làm nhiều người tưởng lầm”cô láng giềng” 
đã bỏ rơi người yêu để lên xe hoa theo cuộc tình khác.

Nhưng nhạc sĩ Tô Vũ cho biết rất tường tận: “Thật ra lời 2 này 
không phải của anh Hoàng Quý mà là do tôi hư cấu ra và anh 
Hoàng Quý đã đồng ý. Chúng tôi xem đó như một tác phẩm nghệ 
thuật chứ không phải sự miêu tả một mối tình tan vỡ, vì thực tế anh
 Hoàng Quý không có bi kịch nào về tình yêu như nội dung trong 
lời 2 do tôi viết”.
Trên thực tế, sau khi đem bản”Cô láng giềng” về Hải Phòng, nhạc 
sĩ Hoàng Quý đã làm đám cưới với cô Oanh. NS Tô Vũ kể lại: 
“Trong đám cưới đó, chính anh Hoàng Quý đã đệm đàn cho “cô dâu”
 hát bản “Cô láng giềng”rất tự nhiên, rất ấm áp và ngọt ngào”.
Đáng tiếc, hạnh phúc của vợ chồng nhạc sĩ Hoàng Quý hơi ngắn 
ngủi. Năm 1946, Hoàng Quý qua đời vì một căn bạo bệnh, để lại 
“cô láng giềng” tên Oanh goá bụa cùng “đôi mắt nhung đen màu 
hạt huyền”.
Đoàn Dự




No comments: