Hoàng Quý và cuộc tình
không đẹp như mơ
Có khá nhiều bài báo trong nước tạo nên sự hiểu lầm, khiến người ta
nghĩ là
Hoàng Quý bị tình phụ, đại loại như câu chuyện dưới đây:
… Nhạc sĩ Hoàng Quý là người Hải Phòng, sinh năm 1920. Ông là
người yêu văn
nghệ từ nhỏ nhưng không có tiền đi học nên thường
leo tường nhìn vào
vũ trường, vừa xem vừa học lỏm. (Sự thực anh
em NS Hoàng Quý không “học lỏm”
mà có thầy dạy đàng hoàng,
một trong các thầy dạy đó là NS Lê Thương,
tác giả ba nhạc phẩm
“Hòn Vọng Phu”- ĐD). Cuộc sống của ông khá chật vật,
năm 16 tuổi
thân mẫu qua đời, là anh cả nên Hoàng Quý phải cáng đáng mọi
việc, kể cả nuôi dạy, chăm lo cho các em. Ông là một trong số rất ít
nhạc sĩ tiên phong sáng tác hùng ca, lịch sử ca và nhạc cho thanh
niên. Mặc
dù là tác giả của nhiều ca khúc nổi tiếng nhưng nhắc đến
Hoàng Quý, mọi
người đều nhớ đến nhạc phẩm Cô láng giềng. Bài
hát gắn liền
với tên tuổi của ông khởi nguồn từ một chuyện tình
buồn.
Chuyện kể rằng, người con gái ấy có dung nhan mỹ miều. Cô được
tôn vinh là
hoa khôi của phố Cảng Hải Phòng lúc bấy giờ, không
đếm xuể người si
mê, thương thầm nhớ vụng. Hoàng Quý gặp cô
như có sự an bài, đôi trai tài,
gái sắc sớm dìu nhau đi vào cuộc tình
thơ mộng. Dù vậy, Hoàng Quý vốn
kín đáo, chuyện tình của ông
hầu như không ai hay biết. Mỗi lần hẹn hò, họ
lại thường đưa nhau
ra ngoại ô nên người thân chẳng ai bắt gặp cặp đôi sánh
vai bao giờ..
Cô láng giềng là người trọng tài, lại mến phục tính nết
biết hy sinh,
lo lắng của người yêu nên lúc đó, dẫu có nhiều công tử con
nhà giàu,
quyền thế chức sắc trọng vọng theo đuổi vẫn một lòng yêu
thương
Hoàng Quý.
Được một thời gian, ông đã phải chia tay với “bóng hồng” của mình
để bí mật
tham gia Mặt trận Việt Minh, đi hoạt động cách mạng.
Thỉnh thoảng ghé
thăm nhà, ông có đến gặp người yêu cho thỏa
lòng nhung nhớ, để rồi sau đó lại
lặng lẽ rời xa, dấn thân theo tiếng
gọi quê nhà:
“Hôm
nay trời xuân bao tươi thắm/Dừng gót phiêu linh về thăm
nhà/Chân bước trên
đường đầy hoa đào rơi/ Tôi đã hình dung
nét ai đang cười/Tôi mơ trời
xuân bao tươi thắm/ Đôi mắt trong
đen màu hạt huyền/Làn tóc mây chiều
cùng gió ngàn dâng sóng/
Xao xuyến nỗi niềm yêu…”.
Nhưng rồi, cuộc tình đẹp
đó đã nhanh chóng tàn phai khi người con
gái xinh tươi như hoa kia đã không
chịu được cảnh cô đơn, chờ đợi.
Cô láng giềng đã phụ tình người nghệ
sĩ tài hoa, nghèo khó để chạy
theo một kẻ thứ ba – vốn giàu sang
nhung lụa, săn đón cô nhiệt tình.
Năm 1945, Hoàng Quý bất ngờ trở về. Ông vẫn chẳng hề hay biết
người tình đã
bạc lòng thay đổi. Nhưng, cái kim giấu kỹ trong bọc
lâu ngày cũng lòi
ra huống chi cả một sự gian dối lớn.. Người con
gái của Hoàng Quý đã quyết
tâm sang ngang, theo một bến khác:
“Trước
ngõ vào thôn vang tiếng pháo/ Chân bước phân vân lòng
ngập ngừng/ Tai lắng
nghe tiếng người nói cười xôn xao/ Tôi biết
người ta đón em tưng bừng…”.
Có nỗi đau nào hơn khi
một người tình si bị phụ bạc; khi lời hẹn
ước đợi chờ bên hàng tường vi hôm
nào vẫn còn vẳng bên tai:
“Đành
lòng nay tôi bước chân ra đi /Giơ tay buồn hái bông hồng
tường vi/Ghi chút
tình em nói chờ đợi tôi/Đừng nói tới phân ly…”.
Hoàng Quý không nguôi
nhớ về ngày xưa thân ái, nỗi buồn càng
thấm đượm trong tim, những câu ca xuất
tự đáy lòng:
“Cô láng
giềng ơi/ Không biết cô còn nhớ đến tôi/ Đến phút êm
đềm ngày xưa kia/ Khi còn ngây thơ…”.
“Cô láng giềng” ra đời trong
hoàn cảnh ấy, trở thành nhạc phẩm bất
hủ với thời gian.
Năm 1946, Hoàng Quý mắc bệnh nan y, ông vẫn không sao quên
được cuộc tình đẹp
phút chốc như khói mây ngang trời. Nửa năm
sau, ông trút hơi thở cuối
cùng, khi mới 26 tuổi. Trước phút lâm
chung, người cũ có tìm đến xin thăm
nhưng không được ông chấp
thuận, vì lòng từ lâu đã coi như chết một cuộc
tình. Hoàng Quý
không muốn nhìn người phụ bạc, dù chỉ một lần thôi. Dù
vậy, trong
suốt mấy ngày diễn ra tang lễ, người ta có nhìn thấy cô láng giềng
của Hoàng Quý đi lẫn trong đám đông đến tận phần mộ để ném
được một
hòn đất xuống. Cô đau xót vĩnh biệt con người cao quý
từng hết mực yêu
thương mình bằng tất cả niềm hối hận và tiếc
thương sâu xa…
Sự thực về tình yêu của cô láng giềng xinh đẹp
Trong ca khúc “Cô láng
giềng” của nhạc sĩ Hoàng Quý có lời của
đoạn thứ II:
”Trước
ngõ vào sân vang tiếng pháo. Chân bước phân vân lòng
ngập ngừng. Tai lắng
nghe tiếng người nói cười xôn xao. Tôi biết
người ta đón em tưng bừng… Cô
láng giềng ơi.Nay mối duyên
thơ đành đã lỡ rồi.. Chân bước xa xa dần
miền quê. Ai biết cho
bao giờ tôi về…”.
Từ Lời 2 của bản nhạc
nói trên, nhiều thế hệ nghe nhạc vẫn ngỡ
rằng “cô láng giềng” đã phụ tình
chàng trai lãng mạn. Theo nhà
văn Gia Quan, thì thật ra cô có một mối
tình rất đẹp.
Nhạc sĩ Hoàng Quý là thủ lãnh của nhóm nhạc Đồng Vọng nức
tiếng ở Hải Phòng
một thời. Thân phụ của nhạc sĩ Hoàng Quý vốn
là một ông lang từ Quốc
Oai – Hà Tây ra Hải Phòng lập nghiệp, nên
tuổi thơ của Hoàng Quý gắn liền với
các địa danh Hàng Kênh, Cầu
Đất, Tam Bạc…Khi phong trào tân nhạc bắt đầu
bùng lên, Hoàng
Quý cùng với các nhạc sĩ Canh Thân, Văn Cao, Tô Vũ, Phạm Ngữ…
lập nhóm Đồng Vọng và làm nên một dấu son trong dòng âm thanh
tiền chiến. Hoàng
Quý là học trò của nhạc sĩ Lê Thương ở trường
Trung học Lê Lợi, Hải Phòng.
Khi biết ý định ra mắt nhóm Đồng
Vọng của Hoàng Quý, nhạc sĩ Lê Thương
với tư cách thầy dạy nhạc
đã đứng ra làm cố vấn về chuyên môn. Sau này,
trong các cuộc trò
chuyện về nghệ thuật, nhạc sĩ Lê Thương thường gọi đùa
nhóm
Đồng Vọng bằng cái tên thân mật là nhóm “hippi tiền chiến”,
đồng
thời bộc bạch rằng chính sức trẻ và tinh thần của nhóm
Đồng Vọng đã thôi
thúc ông viết bản trường ca bất hủ “Hòn vọng
phu”. Mùa hè năm 1939,
nhóm Đồng Vọng có buổi biểu diễn chào
sân tại Nhà hát Hải Phòng.
Nhạc sĩ Hoàng Quý nổi lên với những bản nhạc hùng tráng như
“Bên sông Bạch
Đằng”, “Nước non Lam Sơn”, “Bóng cờ lau”,
“Tiếng chim gọi đàn”…
Ngoài ra, Hoàng Quý còn theo đuổi dòng nhạc trữ tình mang âm
hưởng dân ca
mà tiêu biểu là bài “Chiều quê” được viết vào năm
1941, với mơ ước
thanh bình:
“Sáo
diều êm nào khác lời thơ. Lúa vàng reo ngàn muôn sóng
nhấp nhô. Ôi chiều quê chiều
sao xiết êm đềm. Nhìn xem tơ khói
vương chờ giây phút mến thương.. Trông
người ra ngồi hay đứng
bên thềm. Chuyện trò chung với nhau đời sống thần tiên…”.
Nói về nhạc sĩ Hoàng
Quý và nhóm Đồng Vọng, nhạc sĩ Phạm Duy
cho rằng: “Đánh giá Hoàng Quý không
nên chỉ thu hẹp vào những
sáng tác của ông, bởi vì sự hoạt động cho nền
nhạc hùng còn là một
điều khiến chúng ta phải ghi ơn. Ông là linh hồn
của đám nhạc sĩ trẻ
ở Hải Phòng, thúc đẩy mọi người sáng tác và ông làm cho
những
sáng tác đó có một đời sống hẳn hoi, nghĩa là in ra, hát lên
trong
những sinh hoạt hướng đạo hay học sinh”.
Còn nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Thuỵ Kha thì chia sẻ: “Từ
cuối năm 1943 đến
tháng 2-1945, Hoàng Quý đã tập hợp được
ngót 100 bài hát tươi sáng, khởi
động lịch sử và NXB Lửa Hồng
cho in, phổ biến nhiều tập nhạc Đồng Vọng.
Nhiều bài hát của Hoàng Quý cũng như Văn Cao, Hoàng Phú,
Phạm Ngữ đã được
biết đến ở Hải Phòng rồi loang rộng ra khắp đất
nước. Có người đã ví
Hoàng Quý trong nhạc như Nguyễn Nhược
Pháp trong thơ. Cả hai đều tươi sáng,
hồn nhiên, rũ sạch ủy mị và
buồn nản.
Tuy nhiên, nhắc đến nhạc sĩ Hoàng Quý hôm nay thì công chúng
ưu ái nhắc đến
ca khúc “Cô láng giềng”. Cô láng giềng có phải một
nhân vật tưởng tượng
không?
Không, nhân vật trong bài hát có nguyên mẫu thực sự ngoài đời.
Đó là một
thiếu nữ tên Oanh, quê ở huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng,
vừa xinh đẹp lại
vừa hát hay. Hầu hết những ca khúc của nhóm
Đồng Vọng đều do cô Oanh hát thử
lần đầu tiên. Trong nhóm
Đồng Vọng có đến ba người cùng ngưỡng mộ cô,
đó là nhạc sĩ
Hoàng Quý, nhạc sĩ Văn Cao, và ca sĩ Kim Tiêu.
Cô Oanh từng là cảm hứng để nhạc sĩ Văn Cao viết ca khúc
“Bến xuân” dạt
dào:
“Nhà
tôi bên chiếc cầu soi nước. Em đến tôi một lần… Bao lũ
chim rừng họp
đàn trên khắp bến xuân…Mắt em như dáng
thuyền soi nước. Tà áo em rung theo
gió nhẹ thẹn thùng ngoài
bến xuân…”.
Chính nhạc sĩ Văn Cao
tự mình đóng vai Văn Cao trong phim chân
dung “Văn Cao – Giấc mơ đời người”
do Hãng phim Trẻ sản xuất
năm 1995 đã thừa nhận: “Ngày xưa tôi có thầm
yêu một người con
gái mà không dám nói ra. Nhưng người ấy hiểu lòng
tôi và đến
thăm tôi. Vì thế nên mới có câu hát “Em đến tôi một lần” và
có bài
hát Bến Xuân”. Tại sao em chỉ đến tôi một lần? Tại vì trái
tim em
đã trao cho nhạc sĩ Hoàng Quý.
Cho nên, dù ca khúc “Bến xuân” náo nức “Nghe réo rắt tiếng Oanh
ca” thì
cũng chỉ còn dư âm xao xuyến:
“Nhà
tôi sao vẫn còn ngơ ngác? Em vắng tôi một chiều. Bến nước
tiêu điều,
còn hằn in nét đáng yêu. Từng đôi chim trong nắng khe
khẽ ru. Lệ mùa
rơi lá chan hòa… Người đi theo mưa gió xa muôn
trùng. Lần bước phiêu du về
chốn cũ. Tới đây mây núi đồi chập
chùng. Liễu dương tơ tóc vàng trong
nắng. Gột áo phong sương
du khách còn ngại ngùng nhìn bến xưa”.
Ca khúc “Bến xuân” được
nhạc sĩ Văn Cao viết năm 1942, có thể là
mốc thời gian để xác định mối tình
của nhạc sĩ Hoàng Quý dành
cho cô Oanh cũng đã nảy nở từ lúc này. Năm
1943, Hoàng Quý lên
Sơn Tây làm quản lý trang trại bò cho một người bà
con, không còn
ở Hải Phòng nữa.
Sự ngăn cách làm nhớ nhung dâng đầy, và nhạc sĩ Hoàng Quý đã
viết ca khúc “Cô
láng giềng” để tặng cô Oanh:
“Hôm
nay trời xuân bao tươi thắm. Dừng bước phiêu du về thăm
nhà. Chân bước
trên đường đầy hoa đào rơi, tôi đã hình dung nét
ai đang cười… .Tôi mơ
trời xuân đôi môi thắm.Đôi mắt nhung
đen màu hạt huyền. Làn tóc mây cùng
gió ngàn dâng song, xao
xuyến nỗi niềm yêu… Cô láng giềng ơi! Tuy
cách xa phương trời
tôi không hề, quên bóng ai bên bờ đường quê Đôi mắt
đăm đăm
chờ tôi về…”.
Nhạc sĩ Tô Vũ – em ruột
của nhạc sĩ Hoàng Quý, lúc còn sống đã
kể rằng: “Anh Hoàng Quý có dáng dong
dỏng cao và rất khôi ngô
tuấn tú. Chung quanh anh luôn có rất nhiều
bóng hồng nhưng anh
chỉ say đắm một mình cô Oanh. Mọi người trong gia
đình tôi đều ra
sức vun đắp cho hai người”.
Nhạc sĩ Hoàng Quý chỉ ở Sơn Tây có 6 tháng rồi về Hải Phòng vì
không thể sống
xa cô Oanh. Trên hành trình từ Sơn Tây trở lại Hải
Phòng, Hoàng Quý đã
ghé thăm Tô Vũ ở Hà Nội và đưa cho em
trai xem ca khúc “Cô láng giềng”.
Nhạc sĩ Tô Vũ rất thích giai điệu của “Cô láng giềng” nên xin phép
anh trai
cho viết thêm lời 2 của ca khúc. Tất nhiên nhạc sĩ Hoàng
Quý không có
gì phải từ chối với em trai.
Vì vậy, ca khúc “Cô láng giềng” có thêm lời 2:
“Trước
ngõ vào sân vang tiếng pháo. Chân bước phân vân lòng
ngập ngừng. Tai lắng
nghe tiếng người nói cười xôn xao, tôi biết
người ta đón em tưng bừng…Đành
lòng nay tôi bước chân ra đi.
Giơ tay buồn hái bông hồng tường vi. Ghi
chút tình em nói chờ
đợi tôi. Đừng nói đến phân ly… Cô láng giềng ơi! Nay mối
duyên
thơ đành lỡ rồi. Chân bước xa xa dần miền quê. Ai biết cho bao
giờ tôi về…”.
NS Tô Vũ (1923-2008).
Lời 2 của nhạc sĩ Tô Vũ làm nhiều người tưởng lầm”cô láng giềng”
đã bỏ rơi
người yêu để lên xe hoa theo cuộc tình khác.
Nhưng nhạc sĩ Tô Vũ cho biết rất tường tận: “Thật ra lời 2 này
không phải của
anh Hoàng Quý mà là do tôi hư cấu ra và anh
Hoàng Quý đã đồng ý. Chúng
tôi xem đó như một tác phẩm nghệ
thuật chứ không phải sự miêu tả một mối
tình tan vỡ, vì thực tế anh
Hoàng Quý không có bi kịch nào về tình yêu
như nội dung trong
lời 2 do tôi viết”.
Trên thực tế, sau khi đem bản”Cô láng giềng” về Hải Phòng, nhạc
sĩ Hoàng
Quý đã làm đám cưới với cô Oanh. NS Tô Vũ kể lại:
“Trong đám cưới đó,
chính anh Hoàng Quý đã đệm đàn cho “cô dâu”
hát bản “Cô láng giềng”rất tự
nhiên, rất ấm áp và ngọt ngào”.
Đáng tiếc, hạnh phúc của vợ chồng nhạc sĩ Hoàng Quý hơi ngắn
ngủi. Năm
1946, Hoàng Quý qua đời vì một căn bạo bệnh, để lại
“cô láng giềng”
tên Oanh goá bụa cùng “đôi mắt nhung đen màu
hạt huyền”.
Đoàn Dự
|
No comments:
Post a Comment