Cơm nguội
Tiểu Tử
Ông già đó lái xe đưa hai thằng cháu nội
sáu bảy tuổi đi ăn MacDonal's. Bữa nay chúa nhựt, vợ chồng thằng con ông không
có đi làm, nhưng vì phải đi dự đám cưới của một người bạn vào buổi trưa nên thằng
con ông nhờ ông đến nhà vừa giữ nhà vừa trông chừng hai đứa nhỏ. Nó đã điện thoại
cho ông hôm tuần trước để…“xí chỗ” bởi vì nó biết hai đứa em của nó lâu lâu
cũng nhờ ông làm như vậy. Nhà ông chỉ cách nhà của các con ông có ba bốn chục
phút xe hơi – nếu xa lộ không bị kẹt – nên việc đi lại không gây nhiều phiền phức.
Ông sống một mình, thành ra khi đứa con nào cần, gọi ông là ông “ừ”! Trừ phi
ông đã hẹn lỡ với mấy ông bạn già đi đánh bài ở nhà ông nào đó, hay đi ăn phở ở
khu 13 chợ tàu Paris…
Giữ hai đứa cháu đến bốn giờ chiều vẫn
chưa thấy cha mẹ chúng nó về. Giờ này phải cho chúng nó ăn cái gì – quen giữ mấy
đứa cháu nên ông rành thông lệ đó. Ông đề nghị đưa chúng nó đi ăn MacDo's, hai
đứa vỗ tay nhảy cẫng reo mừng. Vậy là ông chở chúng nó đi, sau khi viết ít chữ
để lại trên bàn ăn cho vợ chồng thằng con ông biết.
Nhà hàng nằm ngoài đồng nên có sân chơi
rộng lớn với nhiều đu và cầu tuột. Giờ này thật đông khách, nhứt là trẻ con. Nhờ
có bãi đậu xe mênh mông nên ông già không phải khó khăn tìm chỗ.
Vừa xuống xe, hai thằng nhóc chạy thẳng
ra sân chơi. Ông già nói vói theo bằng tiếng Việt:
- Hai đứa muốn ăn cái gì để
ông nội lấy.
Hai đứa không quay đầu lại nhưng nói to
bằng tiếng Pháp:
- Hamburger và coca.
Ông lại hỏi:
- Không lấy happy meal hả?
Hỏi như vậy, vì thông thường trẻ con hay
lấy món đó để có đồ chơi.
Tụi nhỏ vừa trèo lên cầu tuột vừa nói lớn
bằng tiếng Pháp:
- Không! Cái đó của con nít!
Ông bật cười, vừa chửi thầm “cha tụi
bây” vừa bước vào trong. Nối đuôi một lúc rồi ông mang mâm đồ ăn ra ngồi ở một
cái bàn ngoài sân dưới nắng, cho ấm. Hai thằng cháu nội của ông đang chơi cầu
tuột, la hét bằng tiếng Pháp, om sòm. Trong đám trẻ tóc vàng, chúng nó tóc đen
mắt hí nên dễ thấy. Ông nhìn theo tụi nó trèo lên tuột xuống, chen chúc với bầy
tây con mà ông thấy thương.
Hai thằng cháu nội của ông chỉ hiểu chớ không nói được tiếng Việt. Tiếng Việt,
tụi nó nói được có hai tiếng “ông nội”.(Đó là bây giờ, sau khi được ông sửa nhiều
lần. Chớ hồi còn bốn năm tuổi, tụi nó gọi ông bằng “ ông nại”, nghe thấy cười lắm
!) Thành ra, trong đối thoại giữa ông cháu, tụi nó nói tiếng Pháp, còn ông thì
dùng tiếng Việt. Ông nghĩ: “Cứ bắt tụi nó phải nghe tiếng Việt, kẻo không chúng
nó sẽ quên. Rồi mình sẽ đốc thúc ba tụi nó đưa tụi nó đi học nói và học viết nữa”.
Một lúc sau, thấy hai đứa nhỏ chơi đủ
lâu, ông đứng lên vẫy tay gọi:
- Tí ! Tú! Lại ăn nè!
Tụi nhỏ còn ráng tuột thêm hai lần nữa rồi
mới chạy vào, mặt mày đỏ ửng, mồ hôi mồ kê. Ông nói:
- Vô toa-lét rửa tay rửa mặt
rồi ra ăn.
Hai đứa gật đầu nhưng vẫn cầm ống hút chọc
lủng nắp ly giấy, hút vài ngụm coca trước khi hí hửng đi vào bên trong. Ông mỉm
cười nhìn theo mà nghe tình thương dào dạt trong lòng…
Ông nhớ lại ở bên nhà hồi xưa, hồi thời
mà cha chúng nó bằng tuổi chúng nó bây giờ, ông cũng hay dẫn đi “ăn cái gì” lúc
bốn năm giờ chiều chúa nhựt. Mà ở Việt Nam đâu cần phải lái xe đi cả chục cây số
như ở xứ Pháp này. Cứ thả bộ ra đầu ngõ là có đủ thứ để “bỏ bụng”: cháo lòng,
mì, phở v.v… Hồi đó, khi được dẫn đi ăn, cha chúng nó cũng có bộ mặt hí hửng giống
như tụi nó bây giờ. Vậy mà cũng đã gần bốn chục năm…
Hai đứa nhỏ trở ra ngồi vào bàn ăn
hamburger. Thằng lớn, tên Tí, để ý thấy ông nội không có hộp MacDo's nào hết,
bèn hỏi:
- Ông nội không ăn gì à?
- Không, ông không đói.
Ông cầm cái ly giấy đựng cà phê đưa lên:
- Ông uống một cái cà-phê là
đủ rồi.
Thằng nhỏ, tên Tú, chen vào, miệng còn
ngồm ngoàm hamburger:
- Mấy người già kỳ cục lắm!
Ăn uống không giống ai hết!
Thằng anh rầy:
- Nói bậy ! Mày nói như vậy
là không có lễ độ!
Rồi nó lên giọng người lớn để dạy em,
nói chậm rãi:
- Người ta nói: mấy người lớn tuổi
không biết cách ăn uống. Mầy hiểu chưa?
Ông bật cười, chửi đổng “Cha mầy”! Thằng
Tí không hiểu tiếng chửi đó nên hỏi:
- Ông nội nói cái gì vậy? “Cha mầy”
là nghĩa gì ?
Ông đưa tay gãi cổ, tìm cách giải nghĩa:
- Ờ…ông muốn nói… Nghĩa là…
Nghĩa là…
Thấy ông nội nó có vẻ gặp khó khăn trong
tiếng Việt, thằng Tí đề nghị:
- Ông cứ giải nghĩa bằng tiếng
Pháp đi, có lẽ dễ hơn đó!
Ông gật đầu, nói bằng tiếng Pháp:
- Ông muốn nói rằng…muốn nói
rằng là… con dễ thương!
Thằng nhỏ mỉm cười, vừa gật gật đầu vừa
hí hửng nói:
- Merci! Merci!
Thấy thương quá, ông chồm qua mặt bàn
hôn lên má phinh phính của nó. Thấy vậy thằng em đòi:
- Còn con! Còn con!
Ông bèn đưa tay ôm hai cái đầu cụng lại
rồi hôn chúng nó trơ trất. Hai đứa rụt cổ cười lên hắc hắc. Trong khoảnh khắc
đó, ông già cảm thấy không còn sự sung sướng nào bằng…
Ăn xong, thằng Tí xin phép ông nội cho tụi
nó tiếp tục chơi một lúc nữa. Ông vén tay áo nhìn đồng hồ rồi gật đầu. Hai đứa
nhỏ vừa chạy đi vừa nói nửa tiếng tây nửa tiếng ta: “Merci ông nội !”. Ông mỉm
cười nhìn theo một lúc rồi mới đi vào bên trong lấy thêm một ly cà phê.
Ngồi vào bàn, ông vừa nhăm nhi vừa nhớ lại
thời ông còn nhỏ. Hồi đó, ông ở dưới quê với bà ngoại. Chiều nào đi học về,
cũng bước vào bếp bốc một cục cơm nguội to bằng nắm tay rồi ra ngồi ngoài hiên
ăn với miếng đường mía màu nâu sặm đen nhỏ bằng ngón chân cái. Vậy mà sao ngon
vô cùng! Và ngày nào cũng vậy. Hể nghe đói – ngoài hai bữa cơm chánh – là cứ vô
bếp lục cơm nguội. Lúc nào nấu cơm, bà ngoại cũng nấu nhiều. Bà nấu trong cái nồi
đất và không biết nấu cách nào mà khi nguội cơm dính vào nhau chớ không bời rời.
Cho nên chỉ cần cầm chiếc đũa bếp xắn xuống một cái là có ngay một cục cơm gọn
bân! Nồi cơm nguội luôn luôn nằm trên đầu ông táo. “ Để kiến đừng bò vô, vì kiến
sợ tro bếp”. Hồi đó nấu bếp bằng củi nên bếp đầy tro. Lâu lâu, bà ngoại có hốt
tro đổ bớt, nhưng vẫn chừa lại một lớp dầy để giữ than cho âm ỉ dùng “ghế” nồi
cơm. Bà giải nghĩa: “Sôi vừa cạn nước là dập tắt lửa ngọn rồi cời than với tro
ra khỏi chưn ông táo, bắc nồi cơm xuống đặt lên đó cho gạo nở. Như vậy kêu là
ghế nồi cơm. Nấu cơm ngon hay không ăn thua ở cái chỗ biết ghế hay không biết
ghế. Chỉ có vậy thôi !”. Bà coi chuyện nấu cơm trong nồi đất và bằng lửa củi là
chuyện dễ ợt. Điều quan trọng đối với bà ngoại là phải nấu dư dư ra một chút.
“Cho thằng nhỏ nó có cơm nguội nó ăn”. Nói như vậy chớ thỉnh thoảng bà cũng cho
“thằng nhỏ” một khúc khoai mì hay một củ khoai lang…những thứ không phải hiếm –
nhứt là ở vùng quê – nhưng vì nhà nghèo nên những thứ như vậy cũng trở thành hiếm
hoi cho lúc đói lòng của “thằng nhỏ”…
Nghĩ đến đó, ông già buông tiếng thở
dài. Sao mà có thể nghèo như vậy được? Bà ngoại chỉ có mấy nọc trầu, vài hàng
cau, đôi ba cây ổi cây mít…Ngần đó thứ chỉ đủ cho hai bà cháu có hai bữa cơm
rau khô mắm hằng ngày. Vậy mà bà ngoại cũng ráng nuôi cho ông đi học. “ Cái thứ
mồ côi, Trời bù cho cái khác. Thằng nhỏ sáng dạ học giỏi, bắt nó ở nhà chăn
trâu sao đành”. Vậy là ông phải cắp sách đến trường như mọi đứa trẻ khác và chiều
về nếu không có củ khoai thì vẫn còn có nồi cơm nguội... Thành ra, cơm nguội đối
với thằng nhỏ nghèo là ông hồi đó, lúc nào cũng có giá trị như hamburger của
hai thằng cháu nội của ông bây giờ. Còn hơn thế nữa là nhờ có cơm nguội mà ông
đã đi hết bậc tiểu học một cách trơn tru rồi sau đó thi đậu học bổng vào trường
lớn ở Sàigòn, cũng dễ dàng như bà ngoại nấu cơm trong nồi đất!
Ông già vén tay áo xem đồng hồ rồi đứng
lên gọi:
- Tí! Tú! Về, tụi con!
Hai đứa chạy lại mang mâm hộp không ly
không dẹp vào trong rồi theo ông nội chúng nó ra xe.
Về đến nhà thì ba mẹ của hai thằng nhỏ
cũng đã về rồi. Ba chúng nó hỏi bằng tiếng Việt:
- Tụi con đi chơi có vui không?
Hai đứa gật đầu. Thằng Tí giành nói:
- Ông nội cho tụi này chơi cầu
tuột, chơi đu, lâu thật lâu. Đã luôn!
Ba chúng nó quay sang ông già:
- Tụi nó có ngoan không, ba?
- Ngoan chớ. Dễ dạy lắm.
Mẹ chúng nó vừa đưa cho mỗi đứa một cái
bánh sô-cô-la vừa nói bằng tiếng Pháp:
- Mẹ tưởng tụi con không có đi ra
ngoài nên mẹ mua bánh cho tụi con đây.
Hai đứa vừa ôm mẹ hôn vừa nói “Cám ơn!
Cám ơn!” tía lia. Thằng Tú bẻ cái bánh của nó ra làm hai rồi đưa phân nửa cho
anh nó:
- Ăn với Tú nè! Để dành cái bánh của
Tí lác nữa ăn!
Thằng anh vui vẻ cầm lấy phần bánh nói “
merci” rồi vừa hôn lên má em vừa nói bằng tiếng Việt:
- Cha mầy!
Mẹ nó giật mình, trừng mắt, la lên bằng
tiếng Pháp:
- Tí ! Sao con chửi nó?
- Con đâu có chửi. Con nói
nó dễ thương mà!
- “Cha mầy” là tiếng chửi
đó!
- Hồi nãy, ông nội nói “cha
mầy là dễ thương”!
Ông già bật cười trong lúc mọi người đều
ngạc nhiên nhìn ông không hiểu. Ông nói:
- Ờ ! Hồi nãy ba có giải
nghĩa như vậy khi thằng Tí nói một câu dễ thương. Thật ra, hai tiếng đó tùy trường
hợp và tùy cách nói mà thành tiếng chửi hay tiếng mắng yêu, tụi con hiểu không?
Mẹ chúng nó quay sang hai con, nói bằng
tiếng Pháp:
- Tiếng đó chỉ có người lớn
mới có quyền dùng thôi. Tụi con không được nói, nghe chưa?
Thằng Tí gật đầu, rồi vừa kéo thằng em
đi vào trong vừa càu nhàu:
- Ồ… tiếng Việt Nam rắc rối
quá!
Mấy người lớn nhìn nhau mỉm cười. Ông
già nói, giọng nghiêm trang:
- Ba nghĩ tụi con nên sắp xếp thì
giờ để chở tụi nhỏ đi học nói và học viết tiếng Việt. Ở Paris thiếu gì chỗ dạy.
Ngoài ra, ba cũng muốn nhắc tụi con thường xuyên nói tiếng Việt với chúng nó
thay vì dùng tiếng Pháp. Để cho chúng nó đừng quên. Mình đi lưu vong, bỏ hết mất
hết. Chỉ còn có tiếng nói mang theo mà cũng để cho mất luôn…thì mình sẽ thành
ra cái giống gì, hả các con?
Giọng ông già bỗng như nghẹn lại. Ba mẹ
tụi nhỏ chừng như xúc động , làm thinh. Yên lặng một lúc, mẹ thằng Tí vừa đi
vào bếp vừa nói:
- Để con đi làm cơm. Ba ở lại
ăn với tụi con nghen.
- Không, con. Chơi một chút
rồi ba về.
Ba tụi nhỏ rót trà vào tách đưa cho ông
già:
- Biết ba thích uống trà nên
con có pha sẵn bình Ô long cho ba đây.
- Ờ…Cám ơn con!
Ông già hớp một hớp, đặt tách xuống, gật
gù:
- Ùm…Ngon!
Rồi ông tiếp:
- Hồi nãy, ở ngoài Mac Do's, tự
nhiên sao ba nhớ lại ba hồi nhỏ. Hồi đó, vì nghèo nên ba đâu có quà bánh gì để
ăn. Ba chỉ biết có cơm nguội ăn với đường mía, loại đường cục đậm đen nhìn
không thấy thèm mà khi cắn vô mùi mật mía thơm phức làm tươm nước miếng.
Ông già ngừng nói đưa tách lên môi hớp một
hớp trà, làm như ông vừa bắt gặp lại vị ngọt đậm đà của cục đường đen và ông cần
một hớp trà để đẩy đưa cho hậu vị…
Người con ông ngồi đối diện, uống trà
trong im lặng. Anh biết cha anh đang sống lại với dĩ vãng nên không dám làm xáo
trộn giòng suy tư của cha. Ông già nói tiếp:
- Hồi thời đó bà ngoại của ba nấu
cơm trong nồi đất, nhúm lửa bằng giăm bào, chụm bằng củi. Muốn cho lửa bắt phải
hít hơi đầy phổi rồi dùng ống trúc mà thổi nhiều lần. Ống trúc đó gọi là “ ống
thổi”. Khi sử dụng, phải để ý. Bởi vì ống thổi có một đầu sạch và một đầu dơ. Đầu
sạch là đầu mà mình chúm môi kê vào để thổi, còn đầu dơ là đầu mà mình thọc vào
chỗ có lửa. Đầu đó luôn luôn bị cháy nám đen và dính tro bụi. Người không biết,
thổi ở đầu dơ, một lúc sau mồm mép dính lọ đen thui mà không hay!
Ông già khịt mũi cười rồi mới tiếp:
- Rồi phải đợi cơm sôi để hạ lửa,
sớm một chút là cơm nhão, trễ một chút là cơm khê. Nấu cơm cực lắm chớ không phải
như bây giờ nấu bằng nồi điện, chỉ cần nhận có cái nút!
Ông ngừng nói, cầm tách lên hớp mấy hớp
trà. Ba thằng Tí cũng đẩy đưa:
- Như vậy mới là tiến bộ, chớ
ba.
- Dĩ nhiên. Đó là điều cần thiết
cho cuộc sống. Bây giờ mà bắt mấy bà mấy cô nấu cơm bằng nồi đất, bằng lửa củi…
chắc họ nổi loạn! Ba muốn nhắc lại chuyện nấu cơm hồi trước là để cho con thấy
trong hột cơm hồi đó có chút công sức của người nấu, có chút tình người làm cho
hột cơm có giá trị hơn hột cơm “nhận nút” của thời bây giờ. Chỉ có vậy thôi.
Ông già ngừng nói, nhìn thằng con một
chút rồi tiếp:
- Nhưng chuyện mà ba muốn nói ở
đây là chuyện “cơm nguội” . Cơm nguội là một thứ chẳng có gì hấp dẫn ! Cho dù
nó có nằm trong nồi đất hay trong nồi điện gì, nó cũng không gợi thèm như tô phở
hay tô mì. Nó không có chỗ đứng trong hàng quà bánh. Chẳng ai để ý tới nó hết !
Vậy mà khi mình đói và chẳng có gì ăn thì cục cơm nguội lại trở thành “có giá”!
Nó như loại bánh xe xơ-cua của xe hơi: bình thường chẳng ai nhìn đến, nhưng khi
bị xẹp bánh mới thấy cái bánh xơ-cua, dù đã mòn lẵn, thật hữu ích vô cùng.
Ông già lại ngừng nói, tự tay rót trà
vào tách, chậm rãi như để cho thằng con có thời giờ “thấm” những gì ông muốn
nói. Sau một hớp trà, ông tiếp:
- Con thấy không? Cục cơm
nguội cũng có cái giá trị của nó đó chớ! Ngoài ra, khi ăn cục cơm nguội, đối với
những ai chỉ biết nồi cơm điện chớ chưa từng biết cái nồi đất như tụi con chẳng
hạn, thì cục cơm nguội chẳng gợi lên hình ảnh gì khác. Nhiều lắm là chỉ gợi lên
hình ảnh cái bánh xơ-cua thôi ! Còn như đối với những người như ba, nhai cục
cơm nguội là nhớ công ơn người thổi lửa nấu cơm nuôi mình. Nhai cục cơm nguội
là nhớ cái gốc nghèo của mình. Cái gốc mà từ đó ba đã cố gắng vươn lên để về
sau, ở Sàigòn, tụi con mới có đủ thứ quà bánh bỏ vào bụng khi cần, và để bây giờ,
ở đây, tụi thằng Tí thằng Tú mới có hamburger. Con thấy không ? Cơm nguội đâu
phải chỉ là cơm nguội!
Dứt lời, ông già đứng lên cầm tách trà uống
một hơi. Ông đặt tách xuống rồi nhìn ra ngoài:
- Thôi, ba về kẻo tối. Già rồi, mắt
mũi dở lắm, con à.
Rồi ông hướng vào trong, nói lớn:
- Ông nội về nghe tụi con!
Tụi nhỏ ló đầu ra cửa buồng nói nửa tiếng
Pháp nửa tiếng Việt “Au revoir Ông Nội”. Có tiếng mẹ chúng nó từ
trong bếp vọng ra: “Dạ ! Ba về. Lái xe cẩn thận nghen ba!”
Ra đến cửa, ông già đưa tay bắt tay thằng
con. Anh ta cầm tay cha, vừa siết mạnh vừa nói:
- Cám ơn ba! Cám ơn!
Trong cái siết tay đó, hình như người
con muốn nói lên một điều gì… Anh ta đưa ông già ra xe, đứng nhìn theo chiếc xe
đi lần ra ngõ trong ánh hoàng hôn chập choạng. Xe đã đi khuất mà anh ta vẫn còn
nhìn theo hướng đó, ân hận sao hồi nãy mình không nói được một lời gì để cho
cha hiểu rằng mình thương cha vô cùng…thương vô cùng…
Trên đường về nhà, ông già lái xe chậm
rãi. Hình ảnh cục cơm nguội vẫn còn vươn vấn đâu đó ở trong lòng. Bỗng ông thở
dài, lẩm bẩm: “Mình, bây giờ, cũng chỉ là một thứ cơm nguội đối với các con. Tụi
nó chỉ phone tới, khi nào tụi nó cần…”
Con đường trước mặt ông sao thấy như dài
thăm thẳm…
Tiểu Tử
No comments:
Post a Comment