MỘT NHÀ THƠ LẮM ĐỌA ĐÀY (ĐỖ BÌNH)

 

 

MỘT NHÀ THƠ LẮM ĐỌA ĐÀY!

   Đỗ Bình

Vài Nét Về Nguyễn Chí Thiện

Nguyễn Chí Thiện sinh ngày 27 tháng 2, 1939 tại Hà Nội và qua đời ngày 2 tháng 10 năm 2012 tại Santa Ana, quận Cam, California, Hoa Kỳ. Là một nhà thơ phản kháng chống chế độ CSVN. Ông đã bị nhà cầm quyền Cộng Sản bắt giam tổng cộng 27 năm tù vì tội “phản động” từ năm 1960 đến năm 1977 mấy lần vào tù ra tù. Năm 1979 Nguyễn Chí Thiện tìm cách chuyển tập thơ do ông sáng tác cho nhân viên sứ quán Anh tại Hà Nội. Vì lý do trên ông lại bị bắt. Đến ngày 28 tháng 10 năm 1991 ông được ra tù. Năm 1994 ông được tổ chức Theo dõi Nhân quyền trao giải thưởng Hellman/Hammett.
Tháng 1 năm 1995 ông được xuất cảnh sang Hoa Kỳ qua sự vận động của Đại tá Không quân Hoa Kỳ Noboru Masuoka.

Tác phẩm :
Tập thơ Hoa Địa ngục (còn được in dưới tên “Tiếng Vọng Từ Đáy Vực” và “Bản Chúc Thư Của Một Người Việt Nam”) Tác phẩm này được dịch ra tiếng Đức, tựa Echo aus dem abgrund, tiếng Hà Lan: Bloemen Uit de Hel, tiếng Hàn, tiếng Hoa: 花从地狱来 (âm Hán Việt: Hoa tòng địa ngục lai), Tiếng Pháp: Fleurs de l'Enfer, Tiếng Tây Ban Nha: Flores del Infierno, và Tiếng Tiệp Khắc: Básně z pekla.
Tập truyện Hoả Lò của ông do Tổ hợp Xuất bản miền Đông Hoa Kỳ phát hành năm 2001, tái bản năm 2007. Tác phẩm này cùng với thơ của ông được dịch ra Anh ngữ, nhan đề Hoa Lo/Hanoi Hilton Stories do Yale University Southeast Asia Studies xuất bản năm 2007. Bản dịch cuốn này có sự đóng góp của các dịch giả Nguyễn Ngọc Bích, Trần Văn Điền, Vann Saroyan Phan và Nguyễn Kiếm Phong.

 

Đã từ lâu tôi định viết về Ngục sĩ Nguyễn Chí Thiện một con người rất đặc biệt đã từng bị tùđày trong các trại tù CS rất lâu vì hai chữ Tự Do. Những năm nhà thơ còn bị tù ở quê nhà, dù chưa gặp mặt nhưng chúng tôi đã nhiều lần gởi  những thỉnh nguyện thư cho các cơ quan giới chức quốc tế để nhờ can thiệp trả tự do cho ông. Và đã cùng với nhiều cá nhân đoàn thể khác ở hải ngoại nhiều lần xuống đường tranh đấu đòi tự do cho ông và những người tù lương tâm khác. Sau nhiều năm ông được tự do và định cư Mỹ, ông đã đi khắp nơi diễn thuyết trong cộng đồng người Việt hải ngoại và quốc tế để tố cáo sự dã man và độc ác của chế động CS, đi đến đâu ông cũng được đông đảo những người đồng hương hoan hô đón rước đầy nhiệt tình. Nhưng những năm cuối đời của ông không được bình yên vì những bài báo gây xôn xao dư luận trong cộng đồng hải ngoại. Từ đó gây nên những cuộc tranh luận sôi nổi nhằm đánh giá lại tác phẩmvà con người của ông ! Trong giới văn nghệ sĩ có một số người là bạn thân của tôi, họ đã có những nhận xét trái ngược nhau về Nguyễn Chí Thiện làm tôi phân vân chẳng biết theo ý nào nên đành chọn một thái độ im lặng để đừng mất thêm nhau vì cuộc đời quá ngắn ngủi  mà chúng tôi đều bị mất tuổi trẻ trong chiến tranh và ngục tù! Khi được tin nhà thơ Nguyễn Chí Thiện qua đời lòng tôi thấy buồn vì bằng hữu lần lượt theo nhau ra đi. Tất cả  những lời khen tiếng chê, hay tiền tài danh vọng cũng chẳng mang theo được gì ! Tôi muốn làm đôi vần thơ tưởng nhớ một người bạn nhưng ý cứ miên man chẳng thành thơ nên viết đôi dòng tưởng nhớ. Xin chép lại bài thơ Đêm nằm Nghe của nhà thơ Nguyễn Chí Thiện để cảm hồn thơ não lòng ! 

Đêm Nằm Nghe

 

Đêm nằm nghe tiếng mưa rơi
Nghe hơi gió thổi, nghe đời quạnh hiu
Niềm yêu nát dội, tiêu điều

Niềm tin bóng đổ xiêu xiêu mái tường
Chân trời-chuyện cũ đáng thương

Văn chương nặng chĩu gông xiềng khổ đau

Gia đình tan nát lìa nhau
Trưa chiều lưng bát cơm rau lạnh lòng
Nửa đời thân thế long đong
Nhà thương tù ngục xoay vòng tuổi xuân

Một năm thổ huyết dăm lần
Mười năm cấm cố tiêu dần thịt da

Rừng hoang biên giới mưa sa
Hoẳng kêu nấc giọng xa xa trên ngàn
Chăn đơn khôn ấm nỗi hàn
Co lên đáp tấm thân tàn bỏ đi…

 

                                            (1974)

 

  

Vào năm 1992 trong một phiên họp với các hội đoàn người Việt Tự Do ở Paris tôi đề nghị nên làm một thỉnh nguyện thư yêu cầu chính phủ Pháp can thiệp đòi nhà cầm quyền VN trả tự do cho nhà thơ Nguyễn Chí Thiện vì ông bị cầm tù quá lâu. Vào năm 1993 có một gia đình người Việt tị nạn định cư ở Đan Mạch qua Paris ngồi tuyệt thực dương biểu ngữ chống nhà nước VN đòi thả hết các tù nhân. Vì không có giấy phép được biểu tình nên gia đình gồm hai vợ chồng và một cháu nhỏ còn ẵm bị cảnh sát Pháp đuổi. Thời tiết đang mùa thu họ sợ cháu bé bị nhiễm lạnh khi sương chiều xuống nên đòi bắt cặp vợ chồng nếu không chịu giải tán! Nhưng gia đình người tị nạn này rất quyết liệt chống trả lại cảnh sát và không chịu rời chỗ, may mà có cháu nhỏ nên cảnh sát không dám đụng tới,  nếu không chắc chắn cảnh sát đã bắt hai người lên xe. Sự việc càng lúc càng trầm trọng, tiếng la hét phản đối không chịu rời chỗ rất mãnh liệtcủa đôi vợ chồng người biểu tình đã gây chú ý đến những khách bộ hành và những người đi xe nên có một người Pháp đã phôn cho chúng tôi nhờ đến giúp đỡ cặp vợ chồng này. Chúng tôi đã đến và được biết sự tình nên đã giải thích cho cặp vợ chồng đó về luật lệ xứ Pháp và thuyết phục đưa anh chị tạm về khách sạn ở tạm để chờ phương tiện trở về Đan Mạch, đợi khi nào các hội đoàn người Việt tự do ở Paris có tổ chức biểu tình chúng tôi sẽ thông báo để anh chị có thể sang Paris biểu tình hợp pháp. Trong câu chuyện trao đổi tôi được người chồng cho biết : Anh tên là Hùng, nổi tiếng ở Trại Cấm Hồng Kông vì tranh đấu cho nhân quyền, và được tặng mỹ danh : Hùng Nhân Quyền. Anh tâm sự: « Ngày trước tôi là đầu gấu ra tù vào khám như cơm bữa. Ttrong thời gian bị nhốt ở Hỏa Lò chung với nhà thơ Nguyễn Chí Thiện bị tù vì tội chống đối nhà nước. Nhờ sự chỉ dẫn và khuyên răn của nhà thơ nên tôi đã bỏ con đường du đãng để làm một công việc cao đẹp hơn là tranh đấu cho quyền con người, vì dưới chế độ  CS có biết bao thân phận con người bị áp bức, nhân phẩm bị chà đạp!»
 Sau khi trở về Đan Mạch thỉnh thoảng anh Hùng vẫn phôn thăm tôi, nhưng khoảng 8 năm nay bỗng không còn tin tức.

Năm 1995 ngục sĩ Nguyễn Chí Thiện được trả tự do, sau khi đến Mỹ hai tuần anh qua Paris theo lời mời của các hội đoàn Paris do qũy Ngàn Quan tổ chức mà người trách nhiện là BS Trần Phước Thọ.  Hôm đó tôi được mời tham dự, tôi cùng một số bạn ngồi ở quán cafê Choisy để cùng đi. Trong quán cafê đầy khói thuốc tôi chịu không nổi nên ra ngoài hít thở không khí, tình cờ xe của LS Trần Tam Nại chở GS Lại Thế Hùng và một người ngồi cùng xe trông dáng gầy gò như đang bị bệnh. Bước xuống xe, anh Lại Thế Hùng giới thiẹu ngay với tôi nhà thơ Nguyễn Chí Thiện, thế là chúng tôi đứng ngoài trao đổi một số chuyện, trong câu chuyện tôi bỗng nhớ đến Hùng Nhân Quyền, tôi hỏi anh Nguyễn Chí Thiện có biết anh Hùng không? Anh Thiện mừng rỡ trả lời : «Hùng đầu gấu !…Anh biết Hùng đầu gấu.. giờ anh ấy ở đâu ?»

Anh nói cả tên họ anh Hùng. Tôi bỗng cảm thấy vui vì câu chuyện tình cờ vài năm trước với Hùng nhân quyền nay tôi được gặp Nguyễn Chí Thiện bằng xương bằng thịt, trước khi lên xe để đi nghe buổi nói chuyện tôi có nói với Nguyễn Chí Thiện một câu:

« Anh nên giữ gìn sức khỏe vìcon đường đấu tranh còn dài ở hải ngoại này rất phức tạp ! Hôm nay anh đến các anh em Paris rất vui và long trọng đón tiếp anh, nhưng sau này lỡ anh có bị công chúng quên lãng hay hiểu lầm thì đừng có buồn và nản chí. Dù mai sau có thế nào thì tôi vẫn ngưỡng mộ anh vì tự do nhân uyền anh đã bị tù 27 năm mất cả tuổi trẻ gần hết nửa cuộc đời cho một lý tưởng! Sau năm 1975 tôi cũng bị tù và đã từng bị biệt giam bầm dập nên rất hiểu người tù !»

Một lần khác Ngục sĩ Nguyễn Chí Thiện nói chuyện với công chúng Paris tại hội trường Maubert –Mutualité. Anh kể : Hồi anh còn trẻ, ở Hải Phòng có lần anh gặp nhà thơ Xuân Diệu trong một buổi họp ông đến tuyên truyền, nhà tàơ hết lời ca tụng đường lối Bác và Đảng. Sau buổi nói chuyện Nguyễn Chí Thiện xin gặp riêng và hỏi Xuân Diệu : «Anh nói nhờ Bác Đảng ta mới có miếng cơm mà ăn, manh áo mà mặc ; vậy thì trước khi chưa có Đảng anh cởi truồng hả ?»

Xuân Diệu: «Xuỵt..xuỵt, nói khẽ chứ ! Tao nói phét để kiếm ăn đó mà !»

Vài năm sau, một lần khác tôi là khách được mời tham dự một buổi nói chuyện trong Quốc Hội Pháp do nhà thơ Nguyễn Chí Thiện là một trong những diễn giả. Hôm đó anh nói tiếng Pháp, không văn hoa nhưng trôi chảy bằng chất giọng Bắc rất nặng!

Năm 2000 Hội Y Sĩ VN TD tổ chức đại hội Các Y Sĩ VN Hải Ngoại về Paris ở khách sạn Sofitel rất sang trọng. Anh Nguyễn Chí Thiện và tôi được mời  trong ban tổ chức. Anh cũng được mời làm diễn giả. Bài nói chuyện của anh được mọi người trong hội trường nhiều lần vỗ tay tán thưởng.

Lần cuối tôi gặp anh trong buổi vinh danh nữ chiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Hạnh do chiến hữu Nguyễn Tạ Quang từ Mỹ sang cùng một số hội đoàn ở Paris tổ chức, tôi và anh Thiện là khách mời phát biểu. Lần đó mục đích anh qua Paris để lấy thêm một số tập thơ, nhân dịp này chúng tôi được Dược sĩ Đặng Quốc Cơ mời ăn tối ở một nhà hàng sang, gồm có: ÔB  DS Đặng Quốc Cơ, ÔB BS Hoàng Cơ Lân, ÔB BS Nguyễn Ngọc Qùy, Bà Thạc sĩ Phượng Anh Nguyễn Qúy Toàn, nhà thơ Nguyễn Chí Thiện và tôi. Bữa ăn rất thân mật kéo dài khá lâu mọi người vui vẻ trao đổi xoay quanh về những đề tài từ hiện tình đất nước đến những sinh hoạt văn hóa VN hải ngoại. Câu chuyện rất hào hứng nhưng chỉ có chúng tôi nói nhiều còn anh Nguyễn Chí Thiện rất ít nói thỉnh thoảng mới thêm vào câu chuyện, ngoại trừ trả lời những câu chúng tôi hỏi.

Qua một số lần tiếp xúc tôi thấy anh Nguyễn Chí Thiện bản tánh hiền hòa, ít nói chuyện gẫu nhưng lại hăng say nói trong những lần thuyết trình hay hội thảo chính trị.

Có lần nhạc sĩ Trịnh Hưng (tác giả nhạc phẩm Lối Về Xóm Nhỏ, Tôi Yêu…) ngồi giữa anh Nguyễn Chí Thiện và tôi, anh Trịnh Hưng tỏ ra thân thiện đặt tay lên vai Nguyễn Chí Thiện nhưng bị anh Thiện hất xuống. Nhạc sĩ Trịnh Hưng giận ; đến giờ giải lao anh nói với tôi trách Nguyễn Chí Thiện kiêu kỳ, anh nói đâu có phải chỉ mỗi Nguyễn Chí Thiện ở tù cộng sản ; anh cũng bị hơn 8 năm tù sau năm 1975 vì dám viết nhạc phẩm: «Ta Đập Tan Lũ Giặc Hồ ». Tôi lại phải giải thích rằng anh Nguyễn Chí Thiện đâu có ở Paris nên không biết anh là nhạc sĩ lão thành, anh ấy không hiểu sự choàng tay bày tỏ sự ngưỡng mộ và thân mật của anh, hơn nữa lại ngồi trước diễn giả. Liền sau đó tôi đưa nhạc sĩ Trịnh Hưng đến giới thiệu với nhà thơNguyễn Chí Thiện, hai anh vui vẻ nói chuyện với nhau. Với bản tính ít nói và khuôn mặt khắc khổ trông có vẻ lầm lì khiến nhà thơ Nguyễn Chí Thiện dễ bị ngộ nhận là lạnh lùng!
Khi những lời khen chê, phê phán về tác phẩm và con người Nguyễn Chí Thiện lên đến cực điểm trong cộng đồng người Việt ở Mỹ và ở Âu Châu. Nhà báo, GS Đặng Văn Nhâm ở Đan Mạch là người phê phán Nguyễn Chí Thiện rất nặng. Anh sang Cali để tìm hiểu về nhà thơ Nguyễn Chí Thiện nhưng chưa bao giờ trực tiếp nói chuyện. Anh là một khuôn mặt nổi ở hải ngoại, một cây bút làm tổn thương rất nhiều người vì « Nhân danh Sự Thật ». GS Đặng Văn Nhâm là tác giả nhiều bộ sách: Đan Việt Y Khoa Tự Điển, Đan Việt Đại Tự Điển, Stalin Tình Ái& Chính Trị, Bí Mật Hậu Trường Chính Trị Miền Nam, Giặc Thày Chùa…vv…). Tôi là một trong vài  người mà GS Đặng Văn Nhâm qúy ở Âu Châu, anh đã từng tặng tôi cây bút qúy để viết những điều tốt đẹp. Qua những sinh hoạt văn hóa tôi cộng tác với nhiều người trong đó có giáo sư Đặng Văn Nhâm. Anh từng là Cựu Chủ tịch Văn bút VNHN. Khi văn bút bước vào cuộc tranh chấp tôi rút ra khỏi văn bút vì không muốn theo phe phái làm rách thêm sự rạn nứt. Những năm sau này tôi không còn sinh hoạt chung với anh nữa nhưng thỉnh thoảng vẫn liên lạc giữ tình anh em. Trong sự việc của nhà thơ Nguyễn Chí Thiện,  giáo sư Đặng Văn Nhâm phôn cho tôi nói là anh đang viết về Nguyễn Chí Thiện và nói qua cho tôi nghe vài điểm trong sách. Sau khi nghe anh nói tôi lên tiếng phản đối một số điểm mà anh nêu ra không đúng sự thật như tôi được biết ; nhưng anh vẫn bảo thủ giữ nguyên ý của mình. Kể từ ngày đó dến khi nhà báo Đặng Văn Nhâm qua đời chúng tôi không còn liên lạc nhưng tôi vẫn qúy anh! Thời gian đó nhà báoHoài Thanh chủ nhiện tuần báo Đại Chúng ở W.DC, người đã từng tổ chức cho tôi và nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên ra mắt Thơ Nhạc ở W.DC năm 2008, anh Hoài Thanh qua Paris chỉ một ngày thăm chúng tôi là BS Nguyễn Bá Hậu, GS Lê Mộng Nguyên và tôi, nhân dịp đó anh Hoài Thanh đã khuyên chúng tôi đừng viết bài về Nguyễn Chí Thiện vì anh Thiện đang bị một số người trong cộng đồng đặt nghi vấn về tác phẩm và tác giả, chúng tôi cảm ơn tấm chân tình của nhà báo Hoài Thanh.
Viết về một nhà  thơ đã khó, nhất là nhà thơ đó đã bị tù 27 năm lại càng khó hơn ! Do đó tôi đã không viết về anh, mặc dù những lần  nhà thơ Nguyễn Chí Thiện từ Cali qua Paris tôi đều gặp. Qua sự giao tình bằng hữu  tôi may mắn được biết mối tình đậm đà của anh với một người thiếu phụ mang tên loài hoa qúy ở Paris, người đó biết làm thơ nên yêu thơ và con người bất khuất của nguyễn Chí Thiện. Chị đã giúp đỡ anh lúc anh bị ốm đau, và là chỗ dựa tinh thần của anh trong những năm anh ở Pháp cùng nhà văn Vũ Thư Hiên (tác giả: Đêm Giữa Ban Ngày) được chính phủ Pháp trợ cấp đài thọ ăn ở. 
Dư luận xôn xao về Nguyễn Chí Thiện giả, tập thơ Hoa Địa Ngục cũng của tác giả khác đã làm hoang mang những người thiện cảm với anh !

Nhân dịp sinh nhật thứ 92 của nữ sĩ Minh Châu GS Thái Hạc Oanh do Câu Lạc Bộ Văn Hóa Paris tổ chức, tôi đã mời một số bạn văn đến tham dự trong đó có nhà văn Vũ Thư Hiên, hôm đó chúng tôi đã hỏi những điều liên quan đến nhà thơ Nguyễn Chí Thiện. Trước số đông bằng hữu ở Paris anh Vũ Thu Hiên cho biết : «Ở trại tù Hỏa Lò số tù nhân chính trị bị nhốt rất đông, tôi ở chung với anh Nguyễn Chí Thiện. Chúng tôi đều bị tra tấn rất dã man, nhưng chỉ có mình anh Nguyễn Chí Thiện là bị hành hạ khủng khiếp nhất, mỗi lần tra tấn anh như chết đi sống lại thì mồn lại chửi rủa cộng sản!» 
Anh Vũ Thư Hiên còn cho biết khi ở chung nhà với anh Nguyễn Chí Thiện ở Pháp do hội nhà văn Pháp tài trợ, anh Thiện vẫn ít nói, thích im lặng, ham đọc sách và không hể để ý đến tiền bạc, giấy tờ! 
Qua lời của anh Nguyễn Mạnh Hùng ở Đan Mạch và lời của anh Vũ Thư Hiên Paris có lẽ cũng đã minh chứng một số điều về con người của Nguyễn Chí Thiện. Nhiều khi tôi cũng tự hỏi tại sao nhà thơ Nguyễn Chí Thiện lại không làm thơ, có phải chăng khi tác phẩm của mình được ca ngợi quá nhà thơ muốn sống mãi với hương thơm thi phẩm nên ngại làm thơ ? Hay ngoại cảnh không đủ gợi cảm hứng sáng tác để có những vần  thơ rực lửa khi dòng thơ trước và sau khập khễnh thiếu hồn bị người đời đem so sánh ? Tôi sinh hoạt rất lâu trong Hội Ba Lê Thi Xã, ở đó quy tụ nhiều nhà thơ từng vang bóng một thời nhưng cũng có không ít những nhà thơ mấy chục năm không làm thêm một bài thơ, có lẽ những thi sĩ đó không tìm ra đề tài mới nên không muốn làm, hoặc có làm nhưng không đem trình làng. Có điều những nhà thơ đó rất yêu thơ, trân trọng thơ nên mỗi lần họp thơ tranh luận rất sôi nổi về thơ làm cho hồn thơ dân tộc trên xứ người sống động.

Thơ là tiếng lòng nên không cần thời gian không gian tuổi tác để khơi nguồn. Khi có cảm hứng nhà thơ mới chịu sáng tác, dù có cố viết thì cũng ra chữ nhưng không thành thơ vì nhà thơ chỉ muốn làm thơ! Trong kho tàng văn học đã có những thi sĩ nổi tiếng qua vài bài thơ, vẫn lưu lại cho thế nhân,  và công chúng cũng chỉ nhớ một vài bài của một tác giả nào đó.
 Thơ Nguyễn Chí Thiện là tiếng lòng, là tiếng gào thét của người dân chân chính bị bạo lực của chế độ độc tài  cưỡng bức đẩy vào tận cùng đáy địa ngục! Hồn thơ ông là tiếng gào thét phát ra từ lòng căm phẫn, hừng hực như núi lửa phun lên những nham thạch nhìn rất đẹp như pháo hoa nhưng nóng cực độ, đó là lửa hận thù! Thơ của Nguyễn Chí Thiện không chú ý về hình thức, không màu sắc hoa mỹ mà chỉ là lời nói thật từ trái tim từ sự bị đọa đày nên toát lên qua hồn thơ, đó là nhờ vào chất liệu sống, cảm xúc thật thành một nghệ thuật đơn giản nhưng ý sâu sắc mà người đời không ở trong hoàn cảnh đó không thể viết được.

 

Thơ Của Tôi

 

Thơ của tôi không phải là thơ

Mà là tiếng cuộc đời nức nở

Tiếng cửa nhà giam ngòm đen khép mở
Tiếng khò khè hai lá phổi hoang sơ
Tiếng đất vùi đổ xuống lấp niềm mơ
Tiếng khai quật cuốc đào lên nỗi nhớ

Tiếng răng lạnh đập vào nhau khổ sở
Tiếng dạ dày đói lả bóp bâng uơ
Tiếng tim buồn thoi thóp đập bơ vơ
Tiếng bất lực trước muôn ngàn xụp lở

Toàn tiếng của cuộc đời sống dở
Và chết thời cũng dở, phải đâu thơ !

 

                                                  (1970)

 

 

 Những nhà  thơ  hải ngoại đều mang tâm trạng mất mát, tha hương, bị nạn CS đành phải xa lìa mảnh đất vùng trời Miền Nam tự do mến yêu năm xưa nên trong thơ ẩn chứa có sự ray rứt, khí thế trỗi dậy vùng lên, và  sự khát vọng trở về. Dù đã được tự do và xa quê hương nhưng trong tâm thức Nguyễn Chí Thiện luôn nhốt mình trong bốn bức tường nhà tù, ông chỉ muốn bức xiềng xích, phá nhà giam. Thơ của Nguyễn Chí Thiện là sự uất nghẹn trong ngục tù biến thành tiếng gào thét là lời than thanh âm trầm, tiếng thét là thanh âm bổng, sự trầm bổng tạo thành nhạc điệu trong thơ nên hơi  thơ mạnh mẽ. Phải chăng trong chốn lao tù người tù vì mất tự do nên nhà thơ đã đẩy nguồn cảm hứng phóng qua song sắt, lỗ khóa khe tù để hồn chắp cánh bay xa hưởng chút tự do ? Tâm trạng người tù, nhất là bị biệt giam khác với tâm trạng người tù được thả, được sống tự do trên những xứ tự do. Ở Mỹ nhà thơ Nguyễn Chí Thiện có quyền xuống đường tranh đấu để có cảm xúc thật, và  cũng có thể ngồi trong quán café làm thơ đấu tranh đòi lật đổ chế độ độc tài CS nhưng lại sợ  bài thơ sẽ không hay vì thiếu cảm xúc trực diện với bạo lực như thuở ở trong tù! Do đó  ông không làm vì biết hồn thơ mình không thành một hỏa diệm sơn như xưa. Bao lần ông xuống đường đi diễn thuyết vì mục đích cao cả là đấu tranh cho tự do dân chủ quê hương, nhưng buồn thay trong đám đông ấy có  những người xuống đường mà mục đích  khác nhau nên phân hóa! Thơ của Nguyễn Chí Thiện làm ở trong tù có chỗ đứng riêng biệt, và thi nhân mỗi người mỗi cảm xúc, tuy nhiên đối với thi sĩ cảm xúc thật  sẽ viết những bài thơ tranh đấu từ đáy lòng mình bài thơ sẽ thật hay kích động lòng người vì diễn tả được ý chung về nỗi lòng người yêu nước.

 

Có Những Chiều

 

Có những chiều mưa buồn lạnh cóng
Giữa bùn trơn tê tím xương da
Chống cuốc nhìn rừng núi bao la
Trong bụi nước mờ mờ lần bóng…
Có những chiều mặt trời như lửa bỏng
Giọt mổ hôi mờ sót con người
Đặt gánh phân, nhìn bốn phía đất trời
Rừng núi đứng im lìm trong nắng lóa
Có những chiều thịt gân rời rã

Trong sân buồn thơ thẩn vào ra

Rừng núi xanh, xanh tận mờ xa
Vòm mây trắng bay về nơi ước mộng…
Những chiều đó, lòng tôi xao động

Nhớ mẹ cha vò võ trời xa
Xót thân tù, đơn chiếc ngày qua
Hận, Sầu, nhớ dập đời tàn tạ!

 

                                         (1961)

 

 

Hôm nay nhà thơ Nguyễn Chí Thiện nằm xuôi tay bên phương trời Mỹ ngừng cuộc rong chơi trên cõi đời, bỏ hẳn cuôc hành trình đi tìm tự do cho quê dù rằng nơi ấy vẫn còn lắm đọa đày bất công. Cánh của tù vẫn khóa chặt để nhốt những nhà tranh đấu đòi tự do không chịu nhường đất cho ngoại bang.

Cầu chúc linh hồn anh sớm về cõi vĩnh hằng hưởng An Lạc đời đời.

Paris 03 09 2012

Những Người qúy Nhà Thơ Nguyễn Chí Thiện :

Nhạc sĩ Trịnh Hưng, nhà thơ Phương Du BS Nguyễn Bá Hậu, Nữ sĩ Minh Châu GS Thái Hạc Oanh, BS Lê Quang Thuận, BS Nguyễn Ngọc Qùy, DS Đặng Quốc Cơ, GS Lại Thế Hùng, GS Bùi Sĩ Thành, Nhà văn Hồ Trường An, Nhà văn Tô Vũ. Hòa Thượng Thích Minh Tâm.

Những Người Đặt nghi vần về Con Người và tác phẩm của Nguyễn Chí Thiện :

 

GS Đặng Văn Nhâm, Nhà báo KS Hứa Vạng Thọ

Tất cả những người trên đều qua đời !

Nguyện cầu hương linh những người quá cố đời đời an lạc cõi vĩnh hằng.

 

Đỗ Bình