VƯỜN XƯA (THƠ-TẾ HANH/ NHẠC- PHẠM ANH DŨNG/ QUỲNH LAN & HOÀNG QUÂN -TRÌNH BÀY/ VIDEO-HOÀNG KHAI NHAN)

 

VIDEO: Vườn Xưa

(Tế Hanh-Phạm Anh Dũng) Quỳnh Lan&Hoàng Quân

 

Trong âm nhạc và thi ca Việt Nam, “vườn xưa” thường là biểu tượng của một kỷ niệm đã qua, có thể là một tình yêu đã mất...

Một trong những bài thơ đọc một lần, mà có thể nhớ tới mãi là Vườn Xưa của Tế Hanh 

***

"....Theo một tài liệu, bài thơ Vườn Xưa của Tế Hanh bị cán bộ Văn hóa và ông Tố Hữu phê bình gay gắt, thu hồi tạp chí đã đăng bài thơ. 
Sau đó được một trí thức miền Bắc hồi chánh trong trận chiến Mậu Thân phổ biến..
Bài thơ được đón nhận vì tâm tình rất thật, rất đáng trân trọng trong khi người Cộng sản lại rất sợ những bài thơ như thế và cấm đoán..."
Bích Huyền (Vườn Trong Thi Ca Việt Nam / 2014)

***

Mời nghe nhạc phổ nguyên tác bài thơ

VƯỜN XƯA

(thơ Tế Hanh, nhạc Phạm Anh Dũng) 

Quỳnh Lan và Hoàng Quân hát, 

Hoàng Khai Nhan thực hiện video 

 

https://www.youtube.com/embed/hneg_X_E8wY

 

VƯỜN XƯA

 

(Tế Hanh)

 

Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh

Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc

Hai ta ở hai đầu công tác

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?

 

Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa

Như mặt trăng mặt trời cách trở

Như sao hôm sao mai không cùng ở

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?

 

Hai ta như sen mùa hạ cúc mùa thu

Như tháng mười hồng tháng năm nhãn

Em theo chim đi về tháng tám

Anh theo chim cùng với tháng ba qua

 

Một ngày xuân em trở lại nhà

Nghe mẹ nói anh có về anh hái ổi

Em nhìn lên vòm cây gió thổi

Lá như môi thì thầm gọi anh về

 

Lần sau anh trở lại một ngày hè

Nghe mẹ nói em có về bên giếng giặt

Anh nhìn giếng giếng sâu trong vắt

Nước như gương soi lẻ bóng hình anh!

 

Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh

Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc

Hai ta ở hai đầu công tác

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?

***

 

BÌNH BÀI THƠ VƯỜN XƯA

(Lê Hoàng Lương)

 

Trước sau bài thơ vận dụng triệt để cách diễn đạt đối lập. Đối lập từ các cặp thơ rồi đối lập ngay trong một câu thơ. Ngay khổ thơ đầu: "Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh/ Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc/ Hai ta ở hai đầu công tác/ Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?" Cây ngày càng xanh tóc mẹ ngày càng bạc là quy luật nhưng có gì xa xót bởi tiếp theo là cặp đối lập nội tại: hai ta ở hai đầu công tác và khó có cơ hội cùng về. Vườn xưa và mẹ có gì thân thương hơn đáng cùng gửi hồn về một đằng là kỷ niệm êm đềm một đằng hẳn sẽ buồn thương khi khó tròn sự yêu chăm dành cho mẹ?

 

Và trên cái nền đối lập này bài thơ triển khai nhiều chi tiết thơ hình ảnh thơ cụ thể hơn. Và nghệ thuật đối lập tha hồ lựa chọn những so sánh hay liên tưởng từ vô vàn những trái ngược nhau trong tự nhiên. Chuyện hai ta chung cùng về khó như ngày nắng tránh ngày mưa như mặt trăng mặt trời như sao hôm sao mai như sen mùa hạ cúc mùa thu... quá nhiều những trắc trở cùng ùa vào chuyện hai người khiến bất kỳ ai nghe kể cũng hiểu rằng như không thể. Có một trùng hợp buồn: cả hai cùng theo chim về nhưng là hai loài chim thiên di khác nhau khác mùa " Em theo chim đi về tháng tám/ Anh theo chim cùng với tháng ba qua".

 

Chưa dừng lại cuộc về theo chuyện đuổi bắt trốn tìm vì nghịch cảnh bài thơ tiếp tục cứa sâu hơn nỗi buồn man mác khi mô tả từng người về với vườn xưa và mẹ. Nhất định rồi chỉ có mẹ nói lại mới biết anh có về hái ổi em có về bên giếng giặt. Và chỉ có nỗi buồn lặng của từng người dù luôn nhớ về nhau. Người nữ ngó gió trên vòm cây nghe tiếng thầm thì gọi anh về còn người nam nhìn xuống giếng trong mà thấy nước như gương soi lẻ bóng hình anh. Ở đây có cái tinh tế khi diễn tả tâm trạng hai người. Cùng khao khát được gặp nhau nhưng người nữ mềm lòng mơ tiếng lá ước ao người nam đối diện với bóng mình đơn lẻ dưới mặt giếng trong khắc nghiệt hơn. Tiếng thầm thì ước ao không cứa hồn bằng mình với bóng mình.

 

Bài thơ khép lại bằng khổ thơ đầu và cũng bằng dấu hỏi có bao giờ. Không ai có lỗi trong chuyện này cả các đối tượng trực tiếp hay gián tiếp. Bối cảnh cách ngăn chỉ tôn vinh một tình yêu đẹp và buồn như muôn thuở vì quá ít cơ hội tiếng buồn rơi vào hồn như tiếng thở dài. Chuyện ngoài ý muốn không phải một khía cạnh của lòng chung thủy cũng không lặp nỗi buồn ngâu mà là nỗi buồn có tính thi sĩ trong mẫn cảm vê tình yêu đôi lứa của nhà thơ Tế Hanh. Không ai muốn chia lìa xa cách nhưng bài thơ không bi lụy vì cái vẻ buồn man mác. Và đẹp. Đây cũng là cái tạng thơ ông cái mạnh của thơ ông những bài thơ trữ tình tự sự kiểu "Nhớ con sông quê hương" "Làng tôi"...