Cha đẻ” Nike: Từ gã giày đi
bán rong đến chủ nhân đế chế tỷ phú
Phil Knight (1938) - người
đàn ông với nụ cười thân thiện và là chủ nhân của đế chế tỷ đô Nike, nơi sản xuất
những đôi giày được sử dụng nhiều nhất thế giới, được biết đến với câu chuyện
khởi nghiệp từ tờ 50 đô la ông vay từ bố mình.
Tuy nhiên, ngoài niềm cảm hứng được lan
tỏa bởi câu chuyện thành công từ con số 0, có lẽ ít ai biết đến "nốt trầm"
rất buồn trong cuộc đời của cha đẻ Nike bắt nguồn từ chính thương hiệu của ông,
và đó vẫn luôn là vết thương lòng khó chữa lành bên trong Phil Knight. Có được
tất cả, nhưng dường như cha đẻ Nike lại đánh mất đi thứ quan trọng nhất đối với
chính mình.
Phil Knight (1938) là người đồng sáng lập
thương hiệu giày Nike
Từ gã nghiện giày điên rồ đi bán rong đến
chủ nhân đế chế tỷ đô
Trước khi trở thành một ông chủ, một tỉ
phú giàu có, Phil Knight từng là một cậu thiếu niên đam mê thể thao. Ở trường học,
Phil Knight tham gia hầu như tất cả các môn thể thao, nhưng điền kinh lại là
môn cho ông niềm thích thú hơn cả. Phil Knight sau đó tham gia lớp Thạc sĩ
Quản trị Kinh doanh tại Đại học Stanford, và tại đây, vị tỷ phú dần nhận ra sự
hứng thú của mình với việc kinh doanh và chắc như đinh đóng cột rằng đó phải là
giày thể thao.
Sau khi tận mắt nhìn thấy đôi giày chất
lượng và độ bền thì khỏi bàn từng được sử dụng bởi các quân nhân Nhật Bản trong
Thế chiến II, Phil Knight ấp ủ về một chuyến thăm đến đất nước Mặt trời mọc để
nghiên cứu về giày. Đến tháng 11/1962, ông thực hiện được nguyện vọng của mình.
Tại thành phố Kobe, "gã nghiện giày" Phil Knight lập tức
hoàn toàn bị thuyết phục bởi những đôi giày chắc nịch của hãng Onitsuka
Tiger. Chúng tốt đến nỗi, Phil Knight quyết định nhập luôn về Mỹ để bán.
Không vốn cũng chẳng có bất kỳ bệ đỡ
nào, năm 1963, Phil Knight nhận lô hàng đầu tiên từ Nhật Bản với vỏn vẹn 12 đôi
giày. Ông đem đặt chúng ở sau cốp xe ô tô và rồi rong ruổi tới mọi đường đua thể
thao để rao bán.
Chán bán rong, Phil Knight tìm đến một
người thầy đã từng huấn luyện mình trên đường đua khi còn là sinh viên để gợi ý
hợp tác, đó chính là Bowerman - một kẻ rất hiểu biết về những đôi giày chạy và
sau này cùng Phil Knight đồng sáng lập thương hiệu Nike. Đúng như dự tính của
Phil Knight, Bowerman lập tức đồng ý vì những đôi giày nhập từ Nhật Bản khiến
gã phải gật gù công nhận bởi chất lượng quá tốt.
Vào tháng 1/1964, 2 thầy trò đã thành lập
nên Blue Ribbon Sports (BRS), tiền thân của Nike với khoản tiền 1.000 USD. Toàn
bộ số tiền được sử dụng để đặt mua 300 đôi giày.
Nhờ những mối quan hệ của Bowerman mà
chuyến hàng đầu tiên của họ bán hết trong vòng 3 tháng. Ngay năm đầu tiên, BRS
đã đạt doanh số 8.000 USD và hãng bắt đầu thuê nhân sự để vận hành. Đến năm
1965, doanh thu của BRS đạt 20.000 USD và bắt đầu mở các chi nhánh bán hàng của
mình.
Sau khi kết thúc hợp đồng với phía Nhật
Bản, đúng dịp Munich Olympic diễn ra, 2 thầy trò chính thức thiết kế dòng giày
riêng của mình và đặt tên nó là Nike - theo tên vị thần chiến thắng của Hy Lạp.
Về logo, Knight đến một trường học gần đó và trả 35 USD cho một sinh viên khoa
thiết kế mà ông bắt gặp để cho ra hình dấu phẩy ngược như ngày nay.
Tại Nhật Bản, thay vì lặng thầm tìm đối
tác, Knight tổ chức tuyển hãng sản xuất trên khắp Nhật Bản để cung ứng giày thiết
kế cho Nike. Kể từ đây, hành trình của Nike gần như chỉ có tăng trưởng. Họ biến
thành hãng giày thể thao lớn nhất Mỹ vào năm 1989 và thậm chí lan ra toàn cầu
nhờ hoạt động marketing thông minh và mô hình thuê ngoài nhằm tận dụng nhân
công giá rẻ.
"Con sẽ không bao giờ
đi giày bố bán" và nỗi đau chưa bao
giờ nguôi ngoai
Trong cuộc đời gã nghiện giày Phil
Knight, ông chỉ chung thủy với người phụ nữ duy nhất đó chính là bà Penelope -
người vợ hơn 50 năm ông đã gặp tại Đại học Bang Portland khi còn rất trẻ. Phil
mời Penny làm thư ký cho ông ở Blue Ribbon. Penelope làm việc chăm chỉ, từ kế
toán, quản lý văn phòng, cho đến xếp lịch hẹn, và mọi thứ mà Phil cần. Cuối
cùng, sau khi vượt qua mọi thử thách trong mối quan hệ tình cảm, thậm chí đã từng
phải yêu xa cả nửa vòng trái đất trong những lần Phil sang Nhật Bản công tác
dài ngày, cặp đôi kết hôn tại quê nhà Portland vào tháng 9/1968.
Phil Knight bên người vợ 50
năm của mình
Năm 1969, 1 năm sau khi kết hôn, bà
Penny hạ sinh cậu con trai đầu lòng và đặt tên là Matthew. Đối với Phil, sự ra
đời của cậu bé thật sự kỳ diệu. Trong cuốn tự truyện Shoe Dog (Tạm dịch:
Gã nghiện giày) của mình, Phil viết: "Tôi nâng niu thằng bé
trong vòng tay, cảm giác ôm đứa con cuả mình thật sự tuyệt vời hơn tất thảy". Từ
nhỏ, vốn hay bất hòa cùng cha mình, Phil tự hứa với lòng sẽ trở thành người cha
tốt của các con.
Tuy nhiên, dù nỗ lực hết mức, Phil dường
như bất lực trước gánh nặng cân bằng cả công việc và gia đình. Công ty chỉ mới
thành lập, mỗi ngày ông bận rộn đôn đáo tại Nike và về nhà rất muộn. "Matthew
ủ rũ, thằng bé học nói rất muộn, ương bướng và bất trị. Tôi tự hỏi nếu mình có
thêm thời gian dành cho con, liệu mọi chuyện có bớt đau đầu hơn không",
ông trải lòng.
Nike tiếp tục trên đà phát triển, 4 năm
sau đó, họ đón thêm cậu con trai thứ hai là Travis. Mỗi khi người đàn ông bước
chân về đến cửa, 2 anh em Matthew và Travis sẽ chạy đến tóm lấy chân ông và hỏi
dồn dập rằng bố đã đi đâu, ở đâu suốt cả ngày. Đỉnh điểm khi Nike lần đầu tiên
tung ra những đôi giày dành cho trẻ em, chính Matthew chứ không phải ai khác đã
phản đối gay gắt và tuyên bố "Con sẽ không bao giờ đi giày Nike của
bố bán" để thể hiện sự tức giận và thất vọng về sự vắng mặt của bố.
Mặc dù 2 vợ chồng họ cố gắng giải thích
cho con hiểu rằng bố vùi đầu ở công ty là để kiếm tiền nuôi sống cả nhà nhưng
vì lý do nào đó, cậu bé Matthew bướng bỉnh mặc định không thay đổi suy nghĩ
càng không muốn tha thứ cho bố mình.
Năm 1977, khi doanh thu của Nike đạt 70
triệu đô la mỗi năm, gia đình Phil chuyển đến một ngôi nhà mới nằm trong khu đất
rộng đến hơn 20.000 mét vuông. Knight nhớ lại lúc đó vợ ông đã đưa ra một nhận
xét kỳ lạ: "Tất nhiên chúng tôi rất buồn khi phải rời khỏi ngôi
nhà cũ. Cả hai cậu bé đều sinh ra tại đó. Matthew thích nhất cái bể bơi. Nó
ngoan hiền hơn hẳn mỗi khi lội tung tăng trong nước. Thằng bé chắc chẳng bao giờ
có thể chết đuối", bà Penny lắc đầu và nói.
Phil chụp cùng con trai thứ
hai Travis
Phil cũng bắt đầu thay đổi nhiều hơn.
Ông tham dự nhiều trận bóng rổ và bóng đá của Matthew và dành những ngày cuối
tuần để dạy cậu bé cách vung gậy bóng chày. Nhưng điều đó dường như chẳng giúp
ích được mấy. "Thằng bé chẳng chịu nghe lời, nó tranh cãi với
tôi liên tục". Chính khi xem con thi đấu trên sân cỏ, Phil nhận ra
sự bất lực xâm chiếm tâm trí ông. Trong phút giác ngộ, ông hiểu rằng Mathew chẳng
mấy để tâm đến thể thao còn ông ngồi đó xem con đá bóng cũng chỉ như một trách
nhiệm.
"Vào đêm giao thừa năm
1977, tôi đi quanh nhà, tắt đèn, và tôi cảm thấy có một vết nứt sâu trong nền tảng
của sự tồn tại của mình," Knight
viết. "Cuộc sống của tôi là về thể thao, công việc kinh doanh của
tôi là về thể thao, mối quan hệ của tôi với cha là về thể thao, và cả hai con
trai của tôi đều không muốn làm gì với thể thao ... tất cả dường như thật bất
công."
Năm 2004, Matthew bỏ đại học. Anh chàng
kết hôn và có con sau đó. Năm 2004, anh tham gia vào một tổ chức từ thiện xây dựng
một trại trẻ mồ côi ở El Salvador. Vào ngày 23 tháng 5 năm 2004, Matthew lái xe
cùng hai người bạn đến Ilopango, một hồ nước sâu cách San Salvador 14km về phía
Đông, để lặn biển.
"Vì lý do nào đó mà thằng
bé quyết định xem mình có thể lặn được sâu đến đâu. Matthew quyết định chấp
nhận một rủi ro mà ngay cả người cha nghiện rủi ro của anh ấy cũng sẽ không bao
giờ chấp nhận", Knight viết. "Đã
xảy ra sự cố. Ở độ sâu 150 feet, con trai tôi bất tỉnh". Ông còn
nhớ lúc đó đang ngồi xem phim cùng vợ, Travis gọi họ và báo tin dữ. "Penny
ngã xuống sàn. Travis đã giúp bà ấy đứng dậy. Cậu chàng choàng tay qua mẹ còn
tôi loạng choạng bước đi, đến cuối hành lang, nước mắt chảy dài".
"Tôi nhớ lại 8 từ kỳ lạ
chạy qua đầu tôi, lặp đi lặp lại, giống như một đoạn thơ nào đó: Vì vậy, đây là
cách nó kết thúc." Trong cuốn tự
truyện của mình, Phil Knight liệt kê những hối tiếc lớn nhất trong sự nghiệp
kinh doanh của mình nhưng chia sẻ chúng chẳng còn đủ làm ông bận lòng mỗi khi
nhớ đến hình ảnh con trai. Cái chết của Matthew - cậu bé bướng bỉnh ngày nào
khiến trái tim một người cha can trường như Phil Knight gần như chết lặng. Có lẽ
ngoài một sự nghiệp lừng lẫy được người đời nhắc tên, trong Phil Knight, nó còn
là câu nói của đứa con trai đã đi mãi không về khiến ông nhói đau hằng đêm: "Con
không bao giờ đi giày bố bán".
Nguồn: News Au, Forbes
No comments:
Post a Comment